________________
अध्याय बाविसावा. ५६५ सण्याने ससदशक भूतमानेन्द्रियागि घ । पञ्चपञ्चकमगसा आएमा ससदश' स्टत ॥ २२ ॥ पंच विषय पंच भूते। पांच इद्रिये घेतली येवें । मन आत्मा मेळवूनि तेयें । केली निश्चितें सतरा ही ॥३॥ यापरी तूंगा जाण । सोळा तत्त्वाचे निरूपण । तेथेंचि वयोदेशलक्षण । स्वयें नारायण सांगत ॥ ४॥ तर पोदशसरयाने रमेव मन उच्यते । भूतेन्धियाणि पौव मन मारमा योदा ॥ २३ ॥ सतरा तत्त्वाचे निरूपण । तुज सांगीतले संपूर्ण । त्यांत मन आत्मा एक जाण । तेही लक्षण अवधारी॥५॥ जेवी का कया सागता आपण । स्वभाव हाल हाले जाणतेवीं मनाचें चचळपण ! स्वभावे जाण होतसे ॥ ६ ॥ राजा सिंहासनी वैसला । तो राजत्वे पूज्य झाला । वसत खेळतां धाविन्नला। तरी काय मुकला राज्यपदा ॥७॥ जेवीं काळे क्षोभला अतिथोर । तरी तो बोलिजे सागर । का निश्चळ राहिलिया नीरें । तरी समुद्र समुद्रत्वे ॥८॥ तेवीं मनपणे अतिचंचळ । का आत्मत्वे निजनिश्चळ । दोहींपरी अविकळ । जाण केनळ परमात्मा ॥९॥ यालागी मनाचें जें मनपण । आत्मसाक्षात्कारेंवीण । कोणासी न कळेचि गा जाण । हे मुख्य लक्षण मनाचे ॥ २१०॥ मनआल्याचे उभयऐक्य । तेचि सतरामाजी उणे एक । उरली ती आवश्यक । सोळा ही देख निजतत्त्वे ॥११॥ पाच इंद्रिये पंच,महाभूते । अकराचे मन ठेवूनि तेथें। जीन शिव दोनी घेऊनि येथे । केली निश्चितें तेराचि ॥ १२॥ आणिकही नाना तत्त्वमते । मागा पुशिली तुवा माते । तीही सांगेन मी तूते । सुनिश्चितें उद्धवा ॥ १३ ॥ कादशयमामासी महाभूतेन्द्रियाणि च । अष्टौ प्रत्यय पुरपच नयेत्यय ॥ २५ ॥ अकरा तत्त्वे बोलिली येथे । पांच इंद्रिये पच महाभूते । जीव शिव आणि मनातें। एकत्वे येथे गणिली देख ॥ १४ ॥ इति मधु आणि पिवळा । एकत्र जेवीं चायेकळा । सुवास सुस्वाद सुनीळा । एकत्र मेळा आनफळी ॥ १५ ॥ तेवीं जीव शिव आणि मन । तिन्हीं एकरूपचि जाण । जेवीं हेममणी सपूर्ण । हेमसूत्री सज्ञान आविती ॥ १६ ॥ पंच इंद्रिये पंच महाभूतें । जीव शिव मन एकात्मते । एकादश तत्त्वे येथे । जाण निश्चिते या हेतू ॥ १७ ॥ प्रकृति पुरुप महदहंकार । पंच महाभूतें अविकार । सकळ विकारसंभार । यामाजी साचार अतभूत ॥१८॥ एवं ऋपीश्वराच्या व्युत्पत्ती तत्वविवक्षा उपपत्ती । नव तत्त्वसख्यायुक्ती । जाण या रीती उद्धवा ।। १९ । एक बोलती निजज्ञानी । प्रकृति पुरुष तत्त्वे दोनी । आन पाहतां जीवनी | तिसरें नयनी दिसेना ॥ २२० ॥ जे निश्चये अतिनिष्टक । ते ह्मणती तत्त्व एक । एक तेंचि अनेक । अनेकी एक निश्चित ॥२१॥ जेर्वी सुवर्णाचे भूपण । भूपणी स्वयें सुवर्ण । तेवीं अनेकी एकपण । एकत्वे जाण निश्चित ॥२२॥जेवीं उसाची निगोड़ी। गूळसाकरेच्या 'मोडी । तेचि दिसे चढोचढी । तेवी तस्वपरवडी निजतत्त्वें ।। २३ ।। त्या जाणावया निजतत्त्वातें । ऋपीश्वराची वहुत मते। मी स्वल्पचि बोलिलो येथें । येरवी अगणिते ग्रंथातरी ।। २४ ॥ १ तेरा तत्वाच क्षण २ व्याख्यान ३ वसतातील मृगयादि खेळ ४ धावला ५ पाणी ६ मुगध , उत्तम गोडी ८ सोयाचे मणी सोन्याच्याच सुतात ओविवात "मुवणाचे मणी केले।दे सोनियाचे सुवीं वोविले । तैसें म्यांजा धरिलें । सवायाभ्यतरी॥"झानेश्वरी अध्याय ५-३२, ९अतिनिश्चयी १० प्रकाराने, खरूपविकाराने ११ तत्वाचे प्रकार
