८० महात्मा फुले : समग्र वाङ्मय ॥ चाल ॥ महाराज आम्हासीं बोला । धरला कां तुम्ही अबोला । मावळे गडी सोबतीला । शिपाई केले उघड्याला ॥ सोसिलें उन्हातान्हाला । भ्याला नाही पाऊसाला ॥ डोंगर कंगर फिरलां । यवन जेरीस आणला ॥ लुटलें बहुत देशांला । वाढवी आपुल्या जातीला । लढवी अचाट बुद्धीला । आचंबा भुमीवर केला ॥ बाळगी जरी संपत्तीला । तरी बेतानें खर्च केला ॥ वांटणी देई शिपायांला । लोभ द्रव्याचा नाही केला ।। चतुर सावधपणाला । सोडिलें आधी आळसाला ॥ लहान मोठ्या पागेला । नाहीं कधी विसरला ॥ राजा क्षेत्र्यांमध्ये पहिला । नाहीं दुसरा उपमेला ।। कमी नाहीं कारस्तानीला । हळूच वळवी लोकांला ।। युक्तीने बचवी जीवाला । कधी भिईना संकटाला ।। चोरघरती घेई किल्ल्याला । तसेंच बाकी मुलखांला ॥ पहिला झटे फितुराला । आखेर करी लढाईला ।। युद्धी नाहीं विसरला । लावी जीव रयतेला ॥ टळेना रयत सुखाला । बनवी नव्या कायद्याला ॥ दाद घेई लहानसानाची । हयगय नव्हती कोणाची ॥ आकृती वामनमुर्तीची । बळापेक्षा चपळाईची ॥ सुरेख ठेवण चेहऱ्याची । कोंदिली मुद्रा गुणरत्नाची ॥
