हिन्दुस्थानचे हिंदु सम्राट्
(६३)
(११) धार्मिक आंदोलन.
कोणत्याही देशाचा खरा इतिहास म्हणजे केवळ ' हाणामारीचा सविस्तर
'नव्हे; कारण त्या देशांतील लोकांच्या सामाजिक जीवनाचें ज्ञान
नुसत्या युद्ध - वर्णनावरून व राजकीय घडामोडींवरून पूर्णपणे होत नाही.
ही सामान्य गोष्ट आपल्या हिंदुस्थानच्या इतिहासाचे बाबतींतही लागू
पडेल, श्रीयुत के. ए. वीर राघवाचारियर नामक एक इतिहासकार आपल्या
हिस्टरी ऑफ इंडिया' ह्या पुस्तकाच्या प्रस्तावनेंत म्हणतात -
"...I learned to repeat the
मुसलमान kings and the dates of their reigus, bint
knew nothing of the country under their rale. I
learned the causes of the मराठा wars, and the
results following them, but I did not understand
मराठा race. .........I gained
the prowess of the
nothing from the study of history !"
अर्थात् ' इतिहासाच्या अध्ययनापासून माझे पदरांत खरे पाहतां कांहीच
पडले नाही!' हे एका ग्रंथकर्त्यांचे विद्यार्थीदशेंतील अनुभवाच्या स्मृतीचे
उद्वार आमच्या इतिहासलेखनामधील अपूर्णता दर्शविण्याला पुरेसे
आहेत.
समाट् पृथ्वीराज चौहान ह्याचे पश्चात् राजकीय क्षेत्रांत हिंदूंच्या
