पान:हिंदुस्थान आणि ब्रिटिश वसाहती.pdf/१७

( १९ )

खंडांतील हिंदुस्थानचा हिंदुस्थान हें नांव आहे. ह्याच्या पूर्व पश्चिम आकार. दोन बाजू दक्षिणेकडे एकमेकींस एका बिंदूंत येऊन मिळतात, व ह्यांच्या योगानें जें भूशिर होतें त्याला केप कामोरिन म्हणतात. उत्तरेकडे जेथें त्या बाजू संपल्या आहेत त्या ठिकाणीं पर्वतांची एक अवाढव्य रांग आहे. हे पर्वत पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वक्ररेषेने गेले आहेत; व एशिया इतर देशांपासून हिंदुस्थानास निराळे करण्यास हे एक प्रकारची भिंतच झाले आहेत. ह्या पर्वतांच्या ओळींस हिमालय पर्वत म्हणतात. हिंदुस्थानचे स्वाभावि- कपणें ३ भाग झाले आहेत. सिंधु आणि गंगा ह्या दोन मोठ्या नद्यांचे उगम हिमालयांत असून पहिली आरवी समुद्रास व दुसरी बंगालच्या उपसागरास मिळ- ते.सिंधु व तिला मिळणाऱ्या नद्या ह्यांच्या योगानें ज्या प्रदेशास पाणी मिळतें तो प्रदेश पहिल्या भागांत येतो; आणि गंगा व तिला मिळणाऱ्या नद्या ह्यांच्या योगानें ज्या प्रदेशास पाणी मिळतें तो दुसऱ्या भागांत येतो. ३ रा भाग त्रिकोणाकृति असून त्याच्या दोन बाजूंस समुद्र आहेत; आणि सिंधु नदीच्या सुखाच्या किंचित् • दक्षिणेपासून त्याच्या समोरच्या किनाऱ्यापर्यंत रेषा ओढिली असतां त्या त्रिकोणाचा पाया निघतो. तेव्हां हे ३ भाग म्हणजे, सिंधूच्या कांटचा प्रदेश, गंगे- च्या कांठचा प्रदेश, व "डेक्कन " ( दक्षिण ) हे होत.