लोकांनीं, ह्या लोकांना अगदीं मदत करावयाची नाहीं,
इतका नुसता कट केला असता, तरी तेवढ्यानेंच ह्या लोकांना
तेथे राहणे अशक्य झालें असतें. अशी वस्तुस्थिति
असतांहेि त्यांनीं तें मोठे द्वीपकल्प घेतलें, हें ऐकून तर
अधिकच आश्चर्य वाटेल. असा वास्तविक प्रकार असून
त्या बेटांतील लोकांना हें पराक्रमाचें कृत्य वाटत नसून
ही एक साहजिक रीतीनेच घडलेली गोष्ट वाटत होती,
व म्हणून ह्या द्वीपकल्पासंबंधी प्रकरणांत ते फार थोडे मन
घालीत असत, हें ऐकून तर पराकाष्ठेचे आश्चर्य वाटेल.
तथापि ज्या कांहीं गोष्टी वर सांगितल्या आहेत, त्या अक्षरशः खऱ्या आहेत. ग्रेट ब्रिटन व आयर्लंड हींच तीं दोन बेटें; आणि हिंदुस्थान हेच तें द्वीपकल्प. ब्रिटिश बेटांच्या ११ पट ह्याचें क्षेत्रफळ असून ७ पट लो. सं. आहे. तसेंच, दर दोन हजारी १ शिपाई, ह्याच प्रमाणाने ह्या महाद्वीपांत त्यांनी सैन्य ठेविलें आहे. हा सर्व प्रकार आश्चर्य वाटण्याजोगा नाहीं काय? आणि सर्व जगाच्याहि प्राचीन इतिहासांत ज्या स्थितीला साम्य सांपडावयाचें नाहीं, अशा प्रकारची ही स्थिति इंग्लिशांस कशी व कां प्रात्प झाली, ह्याचा विचार करणे इष्ट नाहीं काय?
प्रथमत:हिंदुस्थानच्या आकाराविषयीं विचार करूं. एशिया खंडाच्या दक्षिण किना-यावरील एका द्वीपकल्पाला
