पुरोगामी राष्ट्रवाद “ You cannot be liberal by halves. You cannot be liberal in pol.tics and conservative iu Religion. It is an idle dream to expect yen to remain enchained and enshackled in their own superstition and social evils, while they are struggling hard to win rights and privileges from their rulers. You cannot make the people at large conscious political unit so long as you are keeping learning a monopoly of the Brahman oligarclıy; vou cannot unite the people in a struggle for political advancement so long as you tell them to sacrifice material things for a spiritual life; you cannot make the people fight for national independence or democratic goverment, which will put you in power, unless you tell them that the future will be better than the present; you cannot expect the people to move forward carryino you to power on their shoulders, unless you free them from the influences of feudal and patriarchal customs which are liostile to modern political concepts » वरील उतारा, १८९६ च्या जानेवारीमध्ये केसरी पत्राने, राजकारण . आणि समाजकारण यांचा अन्योन्यसंबंध नाही, असे केलेल्या विधानास न्या. रानडे यानी दिलेल्या उत्तरातून घेतलेला आहे. या उता-यात पुरोगामी राष्ट्रवादाचे सर्व सार सामावलेले आहे. १९ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात हिंदी प्रश्नाबद्दल सार्वत्रिक विचार करणा-या ज्या व्यक्ती होऊन गेल्या, त्या सर्वात न्या. रानडे यांचा दर्जा फार मोठा आहे. त्यांचा दृष्टिकोण व्यापक होता, इतकेच नव्हे, तर त्यांची दृष्टि भेदक आणि मूलगामी होती. प्रत्येक प्रश्नाबद्दलचा त्यांचा अभ्यास गाई असे. त्यांच्या दीर्घकालीन अध्ययनाचा,
