‘डबेवाला', 'पेटीवाला' म्हणून ओळखतात. त्यांच्या पाया पडून दान देतात. प्राचार्य डॉ. राणे गावात ‘जेनेरिक मेडिकल शॉप' आपल्या संस्थेतर्फे चालवितात. गरीब, पेन्शनर्स, मजूर, पाळी लावून रोज २00 रुपयांची औषधे अवघ्या २० रुपयांत मिळवितात. ते त्यांच्या लेखी जीवनदान असते. डॉ. राणे हे काम करतात म्हणून त्यांना संस्थाचालक, डॉक्टर, मेडिकलवाले पाण्यात बघतात. तेही पाण्यात राहून वैर न करता आपले ध्येय घट्ट कवटाळून चिकाटीने ‘स्मार्ट कार्य करतात. त्यांची मूल्यनिष्ठा, चिकाटी, निरपेक्षता हेच त्यांचे बळ. त्यांच्या खिशात ३०० रुपयांचा नोकिया फालतू मोबाईल या माणसाचं अफलातूपण सिद्ध करीत असतो. ते सेलिब्रेटी नाहीत. आहेत ‘डेलिब्रेटी'. त्यांना स्मार्ट सलाम!
नाशिकात श्यामला चव्हाण कायरे गावी जाऊन तेथील आदिवासींचे जीवन बदलण्याची निरंतर धडपड करते. दरवर्षी एकलव्य शिष्यवृत्तीद्वारे आदिवासी, झोपडपट्टीतील गरीब मुले, मुली यांना हजारो रुपयांच्या शिष्यवृत्ती वाटते. तेपण माणसांकडून रुपया-रुपया मिळवित. तिकडे कोपरगावला दत्तात्रय खैरनार, व्यवसायाने सी.ए.. आपल्या क्लायंटस्चे हृदयपरिवर्तन करून गरीब विद्यार्थ्यांना प्रतिवर्षी लाखो रुपयांच्या शिष्यवृत्ती देतात. त्यांचे विद्यार्थी डॉक्टर, इंजिनिअर्स झालेत. आता ते प्रतिवर्षी प्रतिदान देऊन उतराई होतात. महाराष्ट्र अंधश्रद्धा निर्मूलन समितीचे कार्याध्यक्ष अविनाश पाटील रोज नव्या गावी नव्या युवकांचे प्रबोधन करीत वर्षानुवर्षे फिरताहेत. अमळनेरला साने गुरुजी कर्मभूमी स्मारक उभारण्याची त्यांची अव्याहत धडपड सुरू आहे. राष्ट्र सेवादलामार्फत युवक प्रबोधन शिबिरांची नित्य आयोजने करणारे गोपाळ नेने नावाचे शिक्षक. साधना बालकुमार अंक, युवा अंक लाखांच्या घरात पोहोचवणारे बिनीचे कार्यकर्ते. ऑगस्ट ते नोव्हेंबर हा त्यांचा चतुर्मास'. या चतुर्मासात हा गृहस्थ शाळेची नोकरी इमानेइतबारे सांभाळत प्रत्येक विद्यार्थ्यानं सकस वाचावं म्हणून ‘संस्कार दीप लावू घरोघरी' गुणगुणत कार्यरत असतो.
तिकडे शिरोड्यासारख्या छोट्या गावी रघुवीर मंत्री आपल्या अनेक कार्यकर्त्यांसह मराठीस पहिले ज्ञानपीठ पारितोषिक मिळवून देणारे समाजशील साहित्यिक वि. स. खांडेकरांच्या शाळेचे पुनरुज्जीवन करून देखणं स्मृती संग्रहालय उभारतात. का तर खांडेकरांनी आपणास इंजिनिअरिंग कॉलेजला प्रवेश मिळवून दिला होता. त्यांची कृतज्ञ उतराई. तीन कोटींची शाळा, कोटीचं वस्तुसंग्रहालय, कोटीचा दवाखाना... अशी कोटींची उड्डाणे करणारे भाई मंत्री कोकण, गोवा सीमाभागात निरलसपणे आपला उद्योग सांभाळत
सामाजिक विकासवेध/१५०
