माणूस आनंदला की हसतो. रुसला की मौन होतो. निराश झाला की स्वतःशी बोलू लागतो; पण एकटेपण त्याला खाऊ लागलं की तो पुस्तक हाती घेतो. अशा एकाकी मनाच्या स्थितीतूनच साहित्य जन्माला येतं. त्यामुळे एकाकीपणाचा नि पुस्तकाचा जवळचा संबंध असतो. घर, माणसं, वस्तू जशा स्वतःच्या हव्यात, तशी पुस्तकंही! मागून, ग्रंथालयातून आणलेलं पुस्तक पाहुण्यासारखं असतं. पाहुणा अल्पकाळासाठी येतो व जातो. मागून आणलेलं पुस्तक परत द्यावं लागतं.
स्वतःचं पुस्तक मित्रासारखं असतं. ते जिवलगासारखं जीवनाच्या सर्व क्षणी तुमची सोबत करतं. ते हवं तेव्हा वाचता येतं. स्वतःच्या पुस्तकास तुम्ही हवं तसं हाताळू शकता. खुणा करणं, अधोरेखित करणं, प्रश्नचिन्ह करणं म्हणजे पुस्तकाशी संवाद करणं, वागणं असतं. त्याला छान कव्हर घालून आपण आयुष्यभर जपू शकतो. वारंवार पुस्तक वाचणं म्हणजे माणसाचं स्मरणरंजन! त्यातून एखादी गोष्ट आपणास सूक्ष्मपणे नि विस्ताराने समजते. त्यातून आपलं शहाणपण वाढतं.
शिक्षित होणं नि शहाणं होणं यात फरक आहे. शिकल्याने आपणास अंक, अक्षरांची माहिती होते. शहाणपणानं माणसं आणि जीवन उमगतं. पुस्तकामुळे हे शक्य होते. आज माणूस संग्रही होत चालला आहे. त्याचा संग्रह असतो यंत्र, वस्तू, पैसे, संपत्ती, सुविधा यांचा. पण तरी तो सुखी होत नाही. सुखी करतं ते पुस्तक!
म्हणून पुस्तक वाचण्याचा छंद लहानपणीच जपायला हवा. जे पालक मुलांचे लाड चॉकलेट देऊन करतात, त्यांची मुलं शेफारतात. पण जे मुलांच्या हाती पुस्तकं देतात, ती मुलं शहाणी होतात. मुलांच्या हातात
