बंदूक द्यायचं का पुस्तक! हे आपणच ठरवायला हवं. एकदा का पुस्तकांवर तुमचा जीव जडला की मग तो आयुष्यभर सरत नाही. रोज त्यात भर पडत जाते. पुस्तके घरी, दारी सर्वत्र हवी. पुस्तकांना कपाट, दार, कुलूप, किल्ली यांचा जाच असता कामा नये. पुस्तकं फुलपाखराप्रमाणे हवीत. मुक्त, स्वच्छंद, सुंदर, रंगीत, सचित्र व संगीतमयही! आज पुस्तकं बोलतात, गातात हे किती जणांना माहीत आहे? टॉकिंग बुक्स, सिंगिंग बुक्स मिळतात बरं!
पुस्तकं जमवतो तो श्रीमंत. मला माहीत असलेला पुस्तक श्रीमंत एक रद्दी विकणारा माणूस आहे. नेताजी कदम त्याचं नाव. आयुष्यभर तो नुसता वाचतच आलाय. मी त्याला कधी पुस्तकाशिवाय पाहिलेलं नाही. पुस्तकंच त्याचे नातलग! पुस्तकच त्याचा श्वास! पुस्तकच त्याचं सर्वस्व! त्याच्याकडे स्वतःची हजारो पुस्तकं आहेत. ती पण निवडक. आपण वाचतो पण निवडता येत नाहीत. निवडावं नेताजीनेच. त्याचं नावच नेताजी... तोच पुस्तकांचा नेता! साहित्य, शास्त्र, संगीत, औषधं, भाषा, शेती, भविष्य विषय कोणताही असू दे, नेताजीला त्यातलं 'चोख' काय आहे हे माहीत आहे. त्याचा मुलगा आणि त्याचे नोकरसुद्धा चांगले वाचक आहेत. नोकर तर पुस्तक वाचायला मिळतात या मोबदल्यावरच नेताजींकडे आयुष्य काढत आहेत. जे शिक्षकांनी जपायचं, जोपासायचं ते नेताजी करतोय. नेताजी आता वृद्ध झालाय. शिवाय अपंगही! शेळके पुलाच्या कडेला बसून तो एकाच चिंतेने प्राण एकवटून जगतो आहे... कोणीतरी येईल... मी आयुष्यभर जपलेलं विकत घेईल... जपेल... त्याला आपली ही सांभाळलेली पोर सुस्थळी घालवण्याचा घोर लागून आहे... हातात पुस्तक घेऊन तो प्रेषिताची वाट पाहतोय. गरज आहे शहाण्या सांताक्लॉजची! कुठे आहे तो? कोण आहे तो?
अशा जाणिवेतून काही शहाणी माणसं एकत्र येऊन दोन वर्षांपासून कोल्हापुरात ग्रंथोत्सव भरवत आहेत. त्यांचे घोषवाक्यच आहे मुळी 'एकतरी पुस्तक प्रत्येक घरी. तुम्ही शहाणेसुरते असाल तर तुमच्या घरात पुस्तक हवंच. वर्तमानपत्र सूर्याबरोबर येतं नि जातं. साप्ताहिक रविवारी पाणी भरतं. मासिक महिनाअखेरीस शोधून सापडत नाही. पुस्तक मात्र आयुष्याची साथ-संगत करतं. शहाणी माणसं वाचनाचं साधन कोणतंही असो, जपतात. रद्दीत नाही घालत. वि. स. खांडेकर रोजचं वर्तमानपत्रही अधोरेखित करत वाचत, जपत. आयुष्यभरात एकदाही त्यांनी चिटोरसुद्धा रद्दीत घातलं नाही.