आहे. प्रतीकपद्धतीपासून ते सर्वसाधारण वर्णन पद्धतीपर्यंत शैलीचे सर्व मार्ग या कवितेने चोखाळले आहेत. या कवितेत सामाजिक प्रबोधनाची शक्ती जशी आहे तशीच व्यक्तिगत भावभावनांचे प्रत्ययकारी चित्रण करण्याची आकांक्षाही आहे. समग्रतः स्वातंत्र्योत्तर हिंदी काव्यात राजस्थानी कवितेने मोलाची भर घातली आहे, हे मान्य करायला हवे. प्रादेशिक भाषेचा ठसा व संस्कार घेऊन विकसित झालेल्या या कवितेने हिंदी साहित्येतिहासात राजस्थानी हिंदी कविता असा ठसा जरी उमटविला नसला, तरी या काव्याच्या मूल्यांकनाशिवाय हिंदी काव्याचा इतिहास पूर्ण झाला असे म्हणता येणार नाही.
२. कथा
आधुनिक हिंदी कथा-साहित्याची जन्मभूमी म्हणून राजस्थानचे अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. आधुनिक हिंदी साहित्यात मानाचे स्थान मिळविलेल्या कथा ‘उसने कहा' (चंद्रधर शर्मा गुलेरी'), ‘गदल' (रांगेय राघव) निर्माण झाल्या त्या राजस्थानातच. हिंदी कथेच्या प्रारंभापासूनच राजस्थानने मोलाची भर घातली आहे. ओमकारनाथ 'दिनकर' शंभूदयाल सक्सेना, विष्णू अंबालाल जोशी इत्यादी कथाकारांनी आदर्शवादी कथांची परंपरा विकसित केली, तर मोहनसिंग सेंगर, रांगेय राघव, यादवेंद्र शर्मा ‘चन्द्र' सारख्या कथाकारांनी प्रेमचंद, यशपाल परंपरेच्या यथार्थवादी कथा लिहिल्या. राजस्थानत अज्ञेय, जैनेंद्रांच्या कथांचा वारसा मूळ धरू शकला नाही. पण नवकथेच्या प्रांगणात मात्र मन्नू भंडारी, मणि मधुकर यांसारखे कथाकार चमकल्याचे दिसून येते. राजस्थानातील स्वातंत्र्योत्तर हिंदी कथा साहित्याच्या विकासात दैनिके व नियतकालिकांचा फार मोठा वाटा आहे.
ओमकारनाथ 'दिनकर' लिखित ‘समस्या और समाधान', ‘अपने अपने दायरे', 'सांझ का संगीत’, ‘और बारात लौट गयी' या कथा वाचकास मोहून टाकतात. या कथातील भावुकता खचितच भुरळ घालणारी आहे. विष्णू अंबालाल जोशींच्या ‘कवि का स्वप्न', 'करणी', 'गणेश' या कथा उल्लेखनीय आहेत. सांप्रदायिक संघर्षावर बेतलेली त्यांची कथा ‘गुमटीवाला' ज्यांनी वाचली असेल त्यांना कथाकाराच्या लेखनशैलीचा प्रत्यय आल्यावाचून राहणार नाही. रांगेय राघव व मोहनसिंग सेगर हे अलीकडील उल्लेखनीय कथाकार होत. रांगेय राघवांनी सुमारे तीनशे कथा लिहिल्या आहेत. ‘गदल' शिवाय ‘प्रवासी’, ‘नई जिन्दगी के लिए', 'कुत्ते की दुम', 'पंच परमेश्वर या त्यांच्या उल्लेखनीय कथा होत. उत्तर व दक्षिणेतील सांस्कृतिक सामंजस्य
