जो माणूस इंग्लंडला जाऊन येतो त्याला विचारलं जातं की तुम्ही ‘शेक्सपियरचं जन्मस्थळ' पाहिलं का? एखादा रशियास जाऊन आला तर त्याला आवर्जून विचारलं जातं की, तुम्ही यासना पोल्यानाचं ‘टॉलस्टॉय तपोवन' पाहिलंत का? आपल्याकडे जो माणूस कोलकत्त्याला जाऊन येतो तो रवींद्रनाथ टागोरांचं ‘शांतीनिकेतन' हटकून पाहतोच पाहतो. तसं आता तुम्ही कोल्हापूरला जाऊन याल तर लोक विचारतील, “तुम्ही शिवाजी विद्यापीठातील ‘वि. स. खांडेकर स्मृती संग्रहालय' पाहिलंत का?" कोल्हापूरच्या सांस्कृतिक पर्यटनाच्या नकाशावर लवकरच हे संग्रहालय आपली अनिवार्य मोहर उठवेल. अशा शिक्कामोर्तबाला आता ते सज्ज झालंय!
वि. स. खांडेकरांचं कोल्हापूरशी जसं अद्वैत होतं तसं ते शिवाजी विद्यापीठाशीही होतं. खांडेकर १९३८ मध्ये कोल्हापूरला चित्रपट कथालेखनासाठी आले. मास्टर विनायकांनी आपल्या हंस पिक्चर्ससाठी त्यांना कोल्हापुरात आणलं. रोज फिरायला जायचा खांडेकरांचा शिरस्ता असायचा. शिरोड्यात असताना हा ‘साहित्य अगस्ती' रोज सुरुची बाग, समुद्रकिनारे पालथे घालायचा. तोच क्रम कोल्हापुरात आले तरी त्यांनी चालू ठेवला. जीवनाच्या उत्तरायणात त्यांचा मुक्काम कोल्हापुरातील राजारामपुरी या तत्कालीन नव्या उपनगरात होता. तेव्हा ते रोज टेंबलाई टेकडी, सागरमाळ, काटकर माळ येथे फिरायला जात. या भटकंतीत त्यांना बा. भ. बोरकर, विजया राजाध्यक्ष, ग. दि. माडगूळकर, रणजित देसाई, रा. वा. शेवडे (गुरुजी) प्रभृती साहित्यिकारांची संगत लाभायची.
शिवाजी विद्यापीठास जागा निवडायचा प्रश्न आला तेव्हा यशवंतराव
