३४० वैदिक तत्त्वमीमांसा भवन्ति नात) शास्त्रं च,-'यः अप्सु ति ५नात्। शास्त्रं च,-'यः असु तेन्” *; अः अन्तरः यति एतस्य नै अक्षय छयास 7 प्राच्यः - नन्द , जाल दतस्यर-अधतितां आवथात। तस्मात् साध्य तस्य लोकक्ष-निक्षिप्तत्वात् पयः-अबुवत् ते अँपन्यासः । चैते 10 नायाः च धेन्वाः स्नेह-इच्छया पयसः प्रवर्तकत्व-उपेपत्तेः ।। वत्स-चोषणेन च पयसः आकृष्यमाणत्वात् । न च अंबुनः अपि अत्यन्तं अनपेक्षा । निम्न-भूमि-आदि-अपेक्षत्वात् स्यन्दनस्य । चेतन-अपेक्षत्वं तु सर्वत्र उपदार्शतम् ॥ ( शारीरकभाषा, २।२।३ ) ह्मणजे, ‘या संबंधानें प्रधानवादी असे ह्मणेल कीं, तुमचे हैं ( ह्मणजे वर निर्दिष्ट केलेले ) ह्मणणे आह्मांला कबूल आहे. परंतु आह्मी असे प्रतिपादन करितों की, ज्या प्रमाणे दुध चैतन्यरहित असून देखील वत्साच्या संगोपना करितां स्वतःच्या स्वभावा मुळेच वाहण्याला प्रवृत्त होते; किंवा ज्या प्रमाणे उदक चैतन्य राहत असून देखील मनुष्यादिकांच्या हिता करितां स्वतःच्या स्वभावानेच वाहते; त्या प्रमाणेच प्रधान चैतन्यरहित असून देखील, मनुष्याचे हेतु सिद्धीला जावे एतदर्थ, कार्य करण्याला ते स्वतःच्या स्वभावानेच प्रवृत्त होते. परंतु ( शंकराचार्यांच्या मते ) प्रधानवादीचे हे ह्मणणे सयुक्तिक नव्हे. कारण दोन्ही पक्षांच्या मते ज्या रथ वगैरे केवळ । (१) साध्य-पक्ष-निक्षिप्तत्वम्=साध्यवति पक्षे प्रविष्टत्वं एव ।। अनुपन्यासः=न व्यभिचार-भूमिः ॥ ( आनंदगिरि ) ( २ ) इतः च क्षीर-दृष्टान्ते व्यभिचारः न अस्ति इति आह * चेतनायाः च ' इति ॥ ( आनंदगिरि )
