‘शापित मातृत्व' कुमारी मातांची करुण कथा. कुमारी मातांना सोसावी लागणारी कळ लेखिकेच्या प्रत्येक शब्दांत ऐकायला येते. खरेच, मला कुणी आई म्हणेल का?' हा मातृत्वसुखास हपापलेल्या परित्यक्त भगिनींचा टाहो! सदर लेख वाचताना तो ज्याला ऐकू येणार नाही तो संवेदनाहीन. दत्तक बालकांच्या जीवन संक्रमणास वाहिलेले या संग्रहातील तीनही लेख ‘दत्तक प्रश्नाच्या वेगवेगळ्या पैलूंना स्पर्श करणारे ठरले आहेत. 'विवाह शाप का वरदान' लेखात कुमारीमाता, अनाथ मुली यांच्या विवाहोत्तर जीवनाची शोकांतिका शब्दबद्ध करण्यात आली आहे. हे नि असे सर्वच लेख वाचनीय व चिंतनीय झाले आहेत.
या पुस्तकास विजय मर्चेटसारख्या क्रियाशील समाजसेवकांची प्रस्तावना लाभल्याने हे पुस्तक अधिक क्रियात्मक वाटते. ब-याचदा समाजसेवा हा प्रदर्शनाचा भाग असतो. सुमतीबाईंनी तो संताप्रमाणे निष्काम कर्माचा भाग मानला. या ग्रंथाचे महत्त्व अधिक अशासाठी की, 'आधी केले मग सांगितले' या उक्तीचे ते मृत रूप होय. फिल्म इन्स्टिट्यूटमधील सिनिअर रिसर्च असिस्टंट असलेल्या सुमतीबाई डेस्टिट्यूट इन्स्टिट्यूटच्या ऑनररी सेक्रेटरी झाल्या. ‘तसल्या बायकात गरती बायकांनी फिरकूसुद्धा नये' अशी समज असलेल्या काळात त्यांनी परित्यक्त भगिनीचे अश्रू पुसले याचे मोल काही कमी नाही. समाज कल्याणाच्या योजना शासन अनुदान व लोकवर्गणी यांची सांगड घालत राबवाव्या लागतात. शासनाचे कठोर नियम व कठोर समाजाचे नियंत्रण या दिव्यातून कल्याणकारी कार्य करणे हे असिधाराव्रत खरे! पण ते सुमतीबाईंनी स्वीकारले व साकारले. सन १९८६ मध्ये प्रकाशित झालेले हे पुस्तक आता हाती आले. परिचयच उशिरा झाला पण, 'Better the late than hever' या न्यायाने तो दिला आहे. महाराष्ट्र राज्य साहित्य संस्कृती मंडळाने या ग्रंथास अनुदान दिल्याबद्दल त्यांचे अभिनंदन! उपेक्षित विषयांना न्याय देण्यासाठी केलेल्या प्रयत्नांना अपवादानेच मान्यता व मदत मिळत असते, ती या ग्रंथास मिळाल्याचा आनंद वाटणे साहजिक होय.
________________________________________________________________________________________________________
• त्यांच्या कपाळी कलंक गोंदू नका! (लेखसंग्रह)
लेखिका - सौ. सुमती संत
प्रकाशन - उत्कर्ष, रेणुका अपार्टमेंट, पुणे
प्रकाशन वर्ष - १९८६
पृष्ठे - १४५ किंमत - ३0/- रु.
