पान:वेचलेली फुले (Vechaleli Fule).pdf/43

कुमारीमातांच्या करुण कहाण्या

 कुसुमबाई मोतीचंद महिला सेवाग्राम, पुणे संस्थेच्या कार्याची धुरा मानद कार्यवाह म्हणून सन १९५७ ते १९८४ अखेर अखंड २७ वर्षे सांभाळणाऱ्या दलितमित्र सौ. सुमती संत यांनी लिहिलेला त्यांच्या कपाळी कलंक गोंदू नका हा लेखसंग्रह म्हणजे अनाथ, निराधार, परित्यक्त माता नि मुलांच्या संगोपन संरक्षण व पुनर्वसन कार्यातील सुखद, दु:खद अनुभवांचा मार्गदर्शक अमृतकुंभ! महिला नि बालकल्याण क्षेत्रात कार्य करणाच्या पदाधिकारी, अधिकारी व कर्मचा-यांनी वाचायलाच हवे असे हे पुस्तक प्रत्येक महिला व बालकल्याण संस्थेत प्राधान्याने असायला हवे. समाजकार्य, समाजशास्त्र विषयाचे अध्ययन, अध्यापन, संशोधन करणा-या महाविद्यालय, विद्यापीठ व समाजशास्त्र संस्थेची ग्रंथालये या पुस्तकाविना पूर्ण होऊच शकणार नाहीत.
 अनाथ, निराधार बालकांच्या व परित्यक्त मातांच्या जीवनात असे काही कटू प्रसंग येतात की ते प्रसंग हाता-अंगावर गोंदवलेल्या गोंदणासारखे जीवनाच्या अखेरपर्यंत साथ देत राहतात. काळ्या दगडावरील रेघेसारखे. कोणताही अपराध नसताना अनाथापणाचा ठपका घेऊन उपेक्षित जीवन जगणाच्या बालकांच्या जीवनात मातृत्वाचा स्पर्श देण्यासाठी, दत्तक देण्यासाठी करावे लागणारे दिव्य, जन्मतः अशक्त, रोगग्रस्त नि मातेच्या उबेला पारख्या झालेल्या बालकांना दाईच्या कुशीत आईची ऊब देणे, कुमारी मातांना सावरणे, सांभाळणे, स्वावलंबी करणे ही सगळीच कामे संयम व साहसाची. सौ. सुमतीबाईंनी या कामाचे धडे के. बाई (कॅथरिन डेव्हिस) यांचेकडून घेतले. ते नुसते गिरवले नाही तर फिरवलेही. त्यांच्या सातत्यपूर्ण धडपडीतून व के. बाईंच्या त्यागातून महिला सेवाग्राम साकारला. या २७ वर्षांच्या धडपडीचा आलेख म्हणजे हा लेखसंग्रह.
  संग्रहातील पहिला लेख ‘त्यांच्या कपाळी कलंक गोंदू नका' केवळ वाचनीय नाही तर तो अनुकरणीय वाटतो. कॅथरिन डेव्हिसच्या कार्याचे वस्तुनिष्ठ मूल्यांकन जसे या लेखात आहे तशी ही समाज कार्यकर्तीने महिला पुनर्वसनासाठी काय काय भोगले याची दर्दभरी कहाणी आहे. कर्मभूमीत उपेक्षित राहिलेल्या या महिला व बालकल्याण कार्याच्या आधुनिक महाराष्ट्राच्या शिल्पकार नि जनक सेविकेचे स्मरण देणारा हा लेख प्रत्येक कार्यकर्त्यास प्रेरक ठरल्यावाचून राहणार नाही.

वेचलेली फुले/४२