पान:विज्ञान-प्रणीत समाजरचना.pdf/७५

(६९)

उडून गेली.
 जडसृष्टी सोडून अत्यंत सूक्ष्म असे मन व आत्मा यांच्यासंबंधातही विज्ञान बोलू लागल्यामुळे सामान्य जनतेपर्यंत त्याचे धक्के पोचू लागले. स्त्री- पुरुषसंबंध, आहारविहार यांच्या बाबतीत धर्म व विज्ञान यांच्या आज्ञांमध्ये पावलोपावली खटका उडूं लागला. व यापैकी कुणाचे ऐकावे, हा लोकांपुढे मोठाच प्रश्न येऊन पडला. कांही अगदी जुन्या मताचे धर्मनिष्ठ लोक आहेत. त्यांच्या मते विज्ञान हे घातक असून शाळांतील मुलांना ते शिकविणे बंद केले पाहिजे असे त्या पंथाचे पंडित अमेरिकेत सांगू लागले आहेत. दुसऱ्या काही पडितांच्या मते विज्ञानाचा प्रसार होण्यास हरकत नाही, पण विज्ञानाने धर्माच्या राखीव क्षेत्रात ढवळाढवळ करता कामा नये. ऑसबॉर्न, मॅकलिकन् वगैरे प्रोफेसरांचा तिसरा पक्ष आहे त्यांच्या मते धर्मशास्त्र व विज्ञान यांच्यात मुळी विरोधच नाही. धर्माने सांगितलेल्या म्हणजे बायबलात लिहिलेल्या गोष्टी विज्ञानाच्या पायावरच उभारलेल्या आहेत व त्यांचा वरवर दिसणारा अर्थ जरी विज्ञानाशी विसंगत दिसत असला तरी तो खरा अर्थ नव्हे, असे सांगून ते बायबलचा नवा अर्थ बसवू पाहातात. या गटात ऑलिव्हर लॉज् सारखे जगविख्यात शास्त्रज्ञही आहेत. चवथा पक्ष अगदी मूलभेदक आहे. तडजोड, समन्वय इत्यादी प्रकार त्यास मुळीच मान्य नसून धर्माचे युग संपले, आता विज्ञानाचे युग सुरू झाले असे त्या पक्षाचे लोक म्हणतात. जोसेफ् मॅक्केब, बर्ट्रांड रसेल वगैरे लोक या मताचे आहेत.
 आपल्याकडे हे चारी पक्ष थोड्याफार प्रमाणात सर्वत्र दिसून येतात. पण विज्ञानाच्या क्षेत्रात स्वतंत्र शोध व विचार करणारे पंडितच आपल्याकडे फार थोडे असल्यामुळे, जुनी धर्मश्रद्धा व कर्मठपणा जरी सपाट्याने ढासळत असला तरी पूर्ण जडवादी असे लोक आपल्याकडे फार थोडे आहेत. ख्रिस्ती धर्माचे व सायन्सचे जरी वैर असले तरी आमच्या वेदान्ताचे व सायन्सचे मुळीच वैर नाही. उलट भौतिकशास्त्रांना मागे टाकून वेदांत पुढे गेला आहे असे मानणारेच लोक सुशिक्षितात पुष्कळ आहेत व आपले सर्व व्यवहार. मोक्षधर्मशास्त्राचे ध्येय पुढे ठेवूनच झाले पाहिजेत असे मत त्यांच्यात रूढ आहे.
 आज आपल्या समाजांतील या सुशिक्षित लोकांपुढे अनेक प्रकारचे प्रश्न उपस्थित झालेले आहेत. जातिभेद मोडावे की नाही, एकपत्नी, बहुपत्नी