नाथांचे भूत हे सगुणही व निर्गुणही दोन्ही रूपांत आहे. भूत झपाटल्यावर माणसाची कशी चमत्कारिक अवस्था होते. कोणाकोणाला भुताने झपाटल्यावर काय झाले, याचेही ते वर्णन करतात. हे झपाटणे कधी चागल्या गोष्टीसाठीही असू शकते. अढळपद प्राप्त व्हावे, ही इच्छा मनात धरून ध्रुवाने देवाची प्रार्थना केली हेही झपाटणेच आहे. दुसरे भूत स्त्रीविषयक कामासक्तीचे कुबुद्धीरूप भूत आहे.
भूत जबर मोठे गं बाई। झाली झडपड करु गत काई॥१॥
सूप चाटूचे केले देवाषी। या भूताने धरिली केशी॥२॥
लिब नारळ कोंबडा उतारा। या भूताने धरिला थारा ॥३॥
भूत लागले नारदाला । साठ पोरे झाली त्याला ॥४॥
भूत लागले ध्रुव बाळाला। उभा अरण्यात ठेला॥५॥
एका जनार्दनी भूत । सर्वाठायी सदोदित॥६॥
इथे नारदाला झपाटलेले भूत कामासक्तीचे कुबुद्धीरूप आहे, तर ध्रुवाला झपाटलेले भूत सुबुद्धीरूप आहे. ते शाश्वत सुखाच्या प्राप्तीने झपाटणे आहे. परमात्मसुखाच्या ओढीनं झपाटणे आहे.
नाथांनी पशु-पक्षीविषयक जी भारुडे लिहिली त्यात 'विंचू चावला' हे भारूड खेडोपाड्यात खूपच प्रसिद्ध व लोकांना आवडणारे आहे. भजनाच्या प्रसंगात हे म्हटले नाही असे शक्यतो घडत नाही. विंचवाबरोबर गाय, पोपट, पाखरू, टिटवी, बैल या विषयावरची भारुडेही नाथांनी रचली आहेत.
विंचू चावला वृश्चिक चावला। कामक्रोध विंचू चावला।
तम घाम अंगासी आला॥धृ॥
पंचप्राण व्याकुळ झाला। त्याने माझा प्राण चालिला।
सर्वांगाचा दाह झाला॥१॥
मनुष्य इंगळी अति दारूण। मज नांगा मारिला तिनं।
चार सर्वांगी वेदना जाण । त्या इंगळीची ॥२॥
ह्या विंचवाला उतारा। तमोगुण मागे सारा।
सत्त्वगुण लावा अंगारा। विंचू इंगळी उतरे झरझरा॥३॥
सत्त्व उतारा देऊन। अवघा सारिला तमोगुण।
किंचित राहिली फुणफुण। शांत केली जनार्दने॥४॥
माणसाला विकारापासून दूर होणे अवघड जात असते. कामक्रोधरूपी विंचू जेव्हा माणसास नांगी मारतो, तेव्हा जीवाची उलघाल होते. सर्वांगाचा दाह होतो. जीव कासावीस होतो. विंचू हे रूपक कल्पून नाथांनी या भारुडाची रचना केली आहे. इथे कामक्रोधरूपी विंचू दंशाने येणारा घाम हा तमाचा घाम आहे. मनुष्यरूपी इंगळी तर फार विषारी असं नाथ म्हणतात. इथं इंगळी हे स्त्रीरूप कल्पिले आहे.
