अष्टनायका कृष्ण म्हणून राधेला कवटाळीती।
काय सांगू मी तरी विचित्र होरी मज भासती।
राम जोशी गोपिकांच्या रतिभावपूर्तीचे वर्णन अधिक खुलवतात. यातल्या गोपी सासुरवाशिणी असूनही कृष्णाच्या संगासाठी उतावीळ आहेत. या गौळणी यशोदेकडे जे गाऱ्हाणे नेतात ते कृष्ण तरण्याताठ्या बायकांची, गोपींची छेड काढतो म्हणून; पण खरं तर ते त्यांना पाहिजेच आहे. होनाजी बाळाने गोपीकृष्ण संबंधावर अधिक काव्य रचले आहे. होनाजी बाळाच्या गौळणीमध्ये कृष्णाच्या विरहाची भावनाही उत्कटपणे वर्णिली आहे.
सांगा हा मुकुंद बाई कोणी पाहिला॥धृ॥
रासक्रीडा करिता व्रजनारी होतो सखे आम्ही विषयविचारी।
टाकून गेला तो पूतनारी। कोठे गुंतून बाई कोठे राहिला ॥
ही त्याची एक गाजलेली गौळण आहे.
पारंपरिक मराठी लोकगीतांमध्येही खूपशा गौळणी आढळतात. त्यांचा रचियता सांगता येत नाही; पण या गौळणी बऱ्याचशा यशोदा-कृष्ण वा वात्सल्यपूर्ण भावरचनेवर आधारित आढळतात.
राधे कृष्णाला कडेवर घे गं
कडेवर घेती घरात नेती
परोपरीचा मेवा देती
बाळ बघेना मेव्याकडे
यात राधा-कृष्ण भाव हा वात्सल्यानं परिपूर्ण आहे. कदाचित या गौळणी स्त्री-रचित असल्यामुळे असेल, यात शृंगारभाव कमी असतो. इथे बाळकृष्णांच्या क्रीडा जास्त वर्णिल्या आहेत. मग कृष्ण म्हणतो मला वाघ धरून दे, त्याचा घोडा कर, सापाचा चाबूक करून दे, घारीचा पतंग बनवून दे, चांदोबाचा चेंडू करून दे, चांदणीची लाही बनवून दे. हे सगळे कृष्णाचे बालहट्ट या गौळणीमध्ये दिसून येतात.
आणखी एका लोकगीत गौळणीमध्ये या सगळ्या गोपी सासुरवाशिणी आहेत आणि कृष्णाच्या खोड्यामुळे त्यांना सासुबाईंचा मार खावा लागेल याचे वर्णन आहे. पहिली, दुसरी, तिसरी गौळण अशा वेगवेगळ्या गौळणी कृष्णाच्या खोड्या सांगत आहेत.
पहिलीच गवळण गं पहिलीच गवळण
पहिली गवळण गं लोटित होती वाडा
कृष्ण गेलाय मारून खडा
आता मारील गं आता माता मारील गं सासुबाई
