आतां अधात्वात्मक पैशासंबंधी विचार करून हे प्रकरण पुरं
करूं. येथे प्रथम हे सांगितले पाहिजे की, अधात्वात्मक अथवा
कागदीचलन हें सर्वस्वी पतीवर अवलंबून आहे पतींच्या अर्था-
संबंधाने अर्थशास्त्रज्ञामध्येसुद्धां मतभेद आहेत; पण अपांस
त्यांशीं कर्तव्य नाहीं. ज्याप्रमाणें धात्वात्मकचलनामध्ये नाणं हे एक
श्रमाच्या मोबदल्याचे चिन्ह आहे असे सांगितले, त्याप्रमाणे अथा-
त्वात्मकचलनाची गोष्ट आहे. फक्त अवात्वात्मक अथवा काग़दी-
चलनाची उभारणी - जरी पैशाचा निधि हा त्याचे बुडाशी असतोच
तरी- री- मुख्यतः विश्वासावरच झालली आहे. जसजशी राष्ट्रांची प्रगति
व व्यापाराची वाढ झपाट्याने होऊं लागली, तसा धात्वात्मक पैसा
इतक्या मोठ्या उलाढालीस अपुरा पडूं लागला व ह्मणून अघाला-
त्मक अथवा कागदी पैसा अस्तित्वात आला. आता यांतसुद्धां
दोन मुख्य भेद आहेत. एक सरकारी पतीवरचें अथवा कायदे-
शीर कागदी चलन व दुसरे खासगी अथवा बँका, व्यापारी यांच्या
पतोवरचें कागदी चलन. हें खालीलप्रमाणे दर्शविता येईल.
सरकारी अथवा कायदेशीर चला. खासगी पतीवरील कागदी चलन परिवर्तनीय नोटा. अपरिवर्तनीय नोटा हुन्धा. चेक्स विनिमयपत्रे, विलेनोरे
