रामायणनिरीक्षण. ५७ याप्रमाणें वाल्मीकीस रामचरित्राच्या साधनांचा एक जीवंत कोशच प्राप्त झाला! मग काय विचारतां? तेव्हां सीता पांच महिन्यांची गरोदर होती. पुढें ती यथाकाली प्रसूत झाली. प्रसूत झाल्यानंतर किंवा गरोदर- पणींच सीतेनें आपली सर्व हकीकत वाल्मीकीस सविस्तरपणे सांगितली असेल. ( परिशिष्ट ४ थें पहा ) त्याच्या योगानें बाल्मीकीनें प्रथम रामचरित्र रचिलें. हें रामचरित्र सीताप्रसूतीच्या काळीं कांहीं तयार झालें नव्हतं. कारण, शत्रुध्न लवणवधासाठीं अयोध्येहून निघाला असतां वाटेंत वाल्मीकीऋषीच्या आश्रमांत उतरलेला होता; तो ज्या रात्रीस तेथें राहिला होता त्याच रात्रीस सीता प्रसूत होऊन तीस दोन पुत्र झाले :- यामेव रात्रिं शत्रुघ्नः पर्णशालां समाविशत् । तामेव रात्रिं सीताऽपि प्रसूता दारकद्वयम् ॥ ७.६६.१ ।। यावेळी जर वाल्मीकीचें रामचरित्र तयार झालें असतें ( ४-५ महिन्यांत तें तयार होणे शक्यच नव्हतें ) तर त्यानें तें शत्रुघ्नास दाखविलें असतें; पण इतक्यांत तें तयार झालेले नव्हते. अन साधनांची जुळवाजुळव व रचना हीं चाललीं होतीं. शत्रुघ्न लवणाला मारून, मथुरानगरी स्थापून, तींत बारीवर्षे राहून नंतर जेव्हां पुनः अयोध्येस परत जाण्याकरितां निघाला, तेव्हां मुलेह अर्थात् १२ वर्षांची झाली होतीं; व उपनयनानंतर वाल्मीकीनें त्यांस आपले रामचरित्र पाठ म्हणण्यास शिकवून ठेविलें होतें. वाल्मीकीनें लवण- राक्षसास मारिल्याबद्दल शत्रुघ्नाचें अभिनंदन नरून त्याचें जेवण वगैरे ( १ ) ततो द्वादशमे वर्षे शुत्रघ्नो रामपालिताम् | अयोध्यां चकमे गंतुं अल्पभृत्यबलानुगः । ७.७.१०१ ।। द्वादशैतानि वर्षाणि त्वां विना रघुनंदन | नोत्सयेयं अहं वस्तुं त्वया विरहितो नृप ॥ ७.७२.११ ॥
