कमलची एखादी किंकाळी कानावर आल्यावर तिचा विषय निघे. तिच्या भाजलेल्या जखमा बऱ्या होत नव्हत्या. हे समजे. नुकतंच तिला पाहून आलेली एक शेजारीण सांगत होती, • जखमा भरून येईनात. औशीदाचा लेप वाळून मासापासून आलग होऊन पडतो. वाळक्या लेपाच्या खपल्या बाजूला काढल्या न्हायत्या; तर त्या मासात घुसून येदना हुत्यात. सोसणारानं तरी किती सोसायचं ? भान इसरून गुरावाणी आरडती, कमा. ' पहिल्यांदाच दवाखान्यात न्यायला हवं होतं, नाहीतर घरच्या घरी डॉक्टरचं औषध चालू करायला हवं होतं, असं तुम्हाला नाही का वाटत ?" मी न राहवून बोलून गेले. त्यावर ती शेजारीण म्हणाली, 'ती येळ निघून गेली. आता कोण आसली केस दवाखान्यात घेणार ? घरच्या घरी दवा देणारा कुठंला डाक्तर ह्या आडवळणाच्या गावात येणार ?... नि त्यो तरी जीवाची जोखीम घेईल का ? L -- अजूनही त्यांनी बघावं चौकशी करून.' ' घरातली माणसबी लई घाईला आल्याती. खचून गेल्याती. पण ती पोरगीच म्हणती, 'माझं उघडंवाकडं शिरॅर कुणा-कुणाम्होरं दावणार ? नि कशासाठी ?'.... होला तिच्या आई-बाजवळं उत्तर हाय का ? म्होरं काय व्हणार ' त्ये ' परमेसराला ठावं.' एकूण गोष्टी या थराला येऊन पोहचल्या होत्या. पंचवीस टक्के भाजलेली पोर हातची गमावणार की काय, ही माणसं ? तिला दवाखान्यात भरती केलं असतं तर आतापर्यंत ती खात्रीनं बरी झाली असती. असं मला मनापासून वाटे. ( फाल्गुनाच्या उष्ण झळा माणसांना बेचैन करू लागल्या. शरीरातून घामाच्या पाझर फुटू लागला. कमलच्या किंकाळया नित्याच्याच होत्या, पण त्या संख्येनं वाढल्या होत्या. कुणीतरी तिला पाहून आलेली बाई कळवळून सांगायची, " आवो, यवढ्या यातनातबी पोरीचं उपास-तापास चालू हैत. तिची आई जावा-भावाच्या संसारात पोरीचं करता करता रडकुंडीस आलीय. किती नवस-सायास झालं, निवद - उतारं झालं, पण आजून फेर ओली जखम । ९४
