उपोद्घात ह्मणजे सौख्य आणि समाधान यांचे साम्राज्य अशी यथार्थ म्हण संबंध युरोपमध्ये प्रसरत होती. युरोपमधील निरनिराळ्या राष्ट्रांतील प्रजाजन तेथील राज्यव्यवस्थेला कंटाळून तुर्की साम्राज्यांत येऊन राहत व आनंदाने कालक्रमणा करीत. एका प्रसिद्ध इतिहासकाराचे पुढील उद्गार अत्यंत मननीय आहेतः - | 4 हजारों हंगेरियन लोक आपआपल्या झोपड्यांना आगी लावून आपल्या मुलांबाळांसह तुर्की हद्दीमध्ये येऊन राहत. ?* त्याचप्रमाणे खालील उतारा लक्ष्यात ठेवण्यासारखा आहे. ६ त्यांच्या राजवटींत साहित्य, संगीत इत्यादि कला; तत्वज्ञान, राजनीति, जोतिष्य, न्याय इत्यादि शास्त्रे प्रकर्षास पोहोचली. त्यांच्या राज्यांत सुखाचा आस्वाद घेण्यास हंगेरी, रशिया इत्यादि परराज्यांतील प्रजाही आनंदाने येऊन राहत होती. ते इस्तंबूलचे सुलतान तत्कालिन ख्रिस्ती राजांपेक्षा अधिक सुसंस्कृत व प्रजाहित तत्पर नव्हते असे कोण म्हणेल ! " x पण पुढे या ख्यातनाम तुर्की सुलतानांच्या उत्कर्माला, पराक्रमाला, औदार्याला, कर्तबगारीला आणि आदर्श राजनीतील लवकरच दृष्ट लागली.तीनशे वर्षे शुक्लेंदुवत् वाढत जाणा-या उत्कर्षाला
- * The Turks in Europe' by Allen, Page 40 । X* तुकचे साम्राज्य पान ४२
है।
