सुख, दुःख, शृंगार, वीर, करुण, भक्ती, वात्सल्य, राग, द्वेष, इ. भावनांच निर्हेतुक आविष्कार म्हणजे कला, अशी कलेची व्याख्या कोणी करतात. ती मानून पुढील विवेचन केले आहे. कलेच्या व्याख्येविषयी अनंत वाद व मतभेद आहेत. त्यांचा ऊहापोह येथे करण्याचा विचार नाही. वरील व्याख्येच्या दृष्टीने संगीत, नाट्य, नृत्य, चित्र, शिल्प या कला होत. कोळ्याचे जाळे, पक्ष्यांची घरटी, मोराचे नृत्य, कोकिळाचा पंचम या कला नव्हेत. निसर्गाने त्या व्यवहारी जीवनासाठी त्यांना दिलेल्या चिजा आहेत. त्यांत व्यवहारी हेतू असतो आणि त्यांत वैयक्तिक आत्माविष्कार नसतो. कोळी, वारली इत्यादिकांची गाणी, बायकांची गाणी व खेळ, दिंड्या, भजने याही कला नव्हेत, कारण त्यांतही आत्माविष्कार नसतो. आत्माविष्काराच्या दृष्टीने कला नेहमी साभिप्राय असते. वर सांगितलेल्या भावनांचा व इतर अनेक अभिप्रायांचा आविष्कार कलेत होत असतो. ती निर्हेतुक असते असे म्हटले आहे ते व्यावहारिक उपयुक्ततेच्या दृष्टीने. कला जो जो व्यावहारिक उपयुक्ततेच्या दृष्टीने दूर जाईल तो तो ती उच्च पातळीवर जाते. महाराष्ट्रीय कलांचा जो सांस्कृतिक दृष्टीने आपल्याला अभ्यास करावयाचा आहे. त्या दृष्टीने एवढे प्रास्ताविक विवेचन पुरेसे आहे.
