घोड्याच्या मस्तकावर अनेक मौल्यवान हिग्या मोत्यांचा एक तुरा असून त्यांत
कोंबडीच्या अंड्या एवढा एक मोठा हिरा बसविलेला होता; हा हिरा ताली-
कोटच्या युद्ध कालापर्यंत विजयानगरकराजवळ होता; परंतु तालीकोटच्या
युद्धानंतर विजयानगरचा पाडाव झाल्यावर ( इ० सन १५६५ ) मुसलमान
राज मडळाला तेथून जी अगणित संपत्ति मिळाली, त्यांत "कोंबडीचे अंडे
हा हिरा विजापूरकर अदिलशहा यांस मिळाला. पुढे विजयानगरचे राज्य नष्ट
झाल्यावर या राज घराण्याचा वंशावशेष पहिल्यानें पेनकोड्यास व नंतर
चंद्रगिरी येथे गेला; व तेथे त्याने आपले एक लहानसें राज्य स्थापन केले;
त्यानंतर इ० सन १६१४ मध्ये तेथील राज्यकर्त्याजवळ तीन मोठ मोठाल्या
पेच्या हिन्यांनी भरलेल्या होत्या, असा उल्लेख आढळतो. विजयानगरकरांच्या
“ कोंबडीचें अंडे " या अत्यंत प्रसिद्ध व मोल्यवान हिन्या प्रमाणेच
हिंदुस्थानांतील इतर हिरे व त्या प्रमाणेच मोत ही अत्यंत प्रसिद्ध आणि
मौल्यवान होतीं. प्रसिद्ध जूलियस सीझर यानें सची आई सव्हीलिया दिला
जो एक मौल्यवान व प्रसिद्ध मोती नजर केला होता, तो, आणि क्लिओपाटा
हिची जी विशेष किंमती व पाणीदार मोत्याची कानांतील कुंडले ( कर्णफुलं )
होत तीं, हिंदुस्थान देशापासूनच त्यांना मिळालेली होती, जगांतील अत्यंत
प्रसिद्ध दोन दिरे – म्हणजे पिट्ट अथवा रोजेट आणि कोहिनूर अथवा कोह-ई-
नूर (म्हणजे तेजाचा पर्वत ) हे दोन दिर-हिंदुस्थानांतच पैदा झालेले आहेत.
या पैकी कोहिनूर दिश हा इ० सन १६५६ मध्ये कृष्णानदीच्या कांठीं कोटर
या नावाच्या गांवों असलेल्या प्रसिद्ध हिन्याच्या खाणीत शहाजहान व अवरंग-
झेब यांचा सूर सरदार नीर जुन्ला यांस सापडला त्यावेळी त्याचे वजन ७५६
कॅरटस् होतें; नीर जुम्ला यानें तो न कापता तसाच शहाजहान बादशहास नजर
केला. तो हिरा इराणचे राज घराणे धुळीस मिळविणाऱ्या नादीरशहाच्या दिल्ली
वरील स्वारी पर्यंत मोगल बादशहाच्या संग्रह होता; परंतु इ० सन १७३५
मध्ये नावीरशहाने दिल्लीवर स्वारी केली. त्यावेळी त्याने त्या शहरांतून तीस कोटी
रुपयापर्यंतप्रसिद्ध मयूरासन, त्या बरोबरच हा कोहिनूर दिरा, इराणांत
जेला; पुढे इ० सन १७४० मध्ये नादीरशाचा खून झाला व त्याच्याच
सैन्यात एका रिसादावर मुख्य सेनापती असलेला प्रसिद्ध अहंमदशहा अबदली
