पान:भाषाशास्त्र.djvu/68

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले नाही

भाषोपपत्ति, ध्वनि, शब्द, व श्रवणविचार. ५६ मिताक्षरी, वगैरे मनुष्यप्रणीत ज्या ज्या भाषा आहेत, त्यांचा देखील अंतर्भाव हीत करणे, यथान्याय होणार नाहीं. तेव्हां उघडच, ह्या भूतलावर प्रचारात असलेला जो जो मानवी वागविभव दृविषयभूत होतो; किंबहुना, हृद्गत असलेला जो जो मनस्तरंग वाचेने व्यक्त करण्यात येतो; त्याचेच येथे यथावकाश विवेचन करण्याचे योजिले आहे. असो. भाषा म्हणजे अनेक शब्दांचा केवळ समुदा यच होय, असे म्हणण्यास हरकत भाषा म्हणजे शब्द नाहीं. तथापि, ज्या शब्दाच्यायोगाने समुदाय. भाषा बनते, त्या शब्दाची व्याख्या काय, व तो कोठे, आणि कसा उत्पन्न होतो, इत्यादि विषयकविवेचन फार महत्त्वाचे असल्या कारणाने, प्रथमतः त्याबद्दलचाच अवश्य तो विचार येथे करतो. | शब्दाचे आदिकारण ध्वनि आहे, असे व्यवहाररीत्या | १ ही भाषापद्धति केवळ कृत्रिम असून, अगदी नियंत्रित आहे. हीत, अ, आ, इत्यादि वर्णाच्या ठिकाणी क, का बाराखडीचा उपयोग करतात; आणि त्याचप्रमाणे ख, घ, च, त, य, र, ल, ह, व छ, या अक्षरांच्या जागी ग, ङ, ट, प, श, ष, स, व, आणि क्ष, यांचा परस्पर आदेश होतो. ही भाषा व्यवहारांत कोणी कधी सुद्धा बोलत नाहीं; व म्हणूनच तिचा तादृश कांहींएक उपयोग नाही. मात्र, ती दुसन्याला समजू नये, इतक्याच हेतूने ती क्वचित् बोलण्यांत येते; आणि तिची मोड खाली लिहिलेल्या श्लोकावरून व्यक्त होतेः अकौ खगौ धौ चैव चटौ तपौ परस्परम् ।। . यशौ रषौ लसौ चैव हवौ लाक्षौ मिताक्षरी ॥