१०१
मंडळाचा होणारा खर्च हिंदुस्थानच्या खजिन्यांतून होत असतो. त्या खर्चा-
शिवाय इतरही पुष्कळ खर्चाच्या बाबी आहेत.
(१) पहिली बाब म्हणजे हिंदुस्थानाकरितां स्टेट सेक्रेटरी कक्ष
कधीं कर्ज काढीत असतो. त्या कर्जाबद्दल त्याला व्याज द्यावें लागतें.
तसेच रेल्वे व पाठबंधारे त्यांच्याबद्दल दरसाल कांहीं रकम स्टेट सेक्रेटरीस
द्यावी लागते; ह्या सर्व प्रीत्यर्थ होणारा खर्च
१७३ कोटी
१३ कोटी
१३३ कोटी
(२) लष्करी खातें व मुलकीखातें ह्यांतील अधिकारी
विलायतेंत फर्लो घेऊन गेल्यावर त्यांना तेथे मिळणारी रकम
(३) सैन्य व कारभार या खात्यांतील लोकांप्रीत्यर्थ
होणारा खर्च
(४) नोकरीची मुदत संपवून हिंदुस्थानांतून विला-
यतत गेल्यावर येथील वरिष्ठ नोकरींतल्या लष्करी व मुलकी
कामगारांना मिळणाऱ्या पेन्शनादाखल वगैरे मिळणारी रकम.
(५) हिंदुस्थानांतील मुलकी खात्याप्रीत्यर्थ विलायतेंत
होणारा खर्च
(६) हिंदुस्थानाप्रीत्यर्थं लागणाच्या मालांवर होणारा
ह्या सर्व खर्चात इंडिया आफिसचा खर्च
मिळविला असतां एकंदर खर्च
८ कोटी
२२ कोट
कोट रुपये
३०३ कोट रुपये
त्या सर्व खर्चास 'होम चार्जेस' असे विशिष्ट नांव आहे. हा जो खर्च दर वर्षी
होत असतो त्याबद्दल सुमारें 3 • कोट रुपये ह्या देशांतून बाहेर जातात. त्यामुळे हिंदु-
स्थानास प्रत्यक्ष नाहीं तरी अप्रत्यक्ष खंडणीच द्यावी लागते. हा जो संपत्तीचा
बार्षिक प्रचंड लोट विलायतेकडे अव्याहतपणे कित्येक वर्षे चालला आहे व
पुढेही असाच चालणार त्यामुळे हिंदुस्थान एके काळी कितीही संपन्न असला
