ह्या वेळी त्या भयंकर सपाने आपली फणा उभारली हांसू लागला. तो ह्मणाला, अहो तो तर आमचा होती. तरी त्याकडे पाहून एकीकडे तोडे करून सर्व १८९० फेब्रुएरीच्या अंकांत “आमचा कुबडा पाहुणा शिदी चाकर हांसू लागले. त्यांचा धनी तर मोठ्याने या सदराखाली ज्या तरुणीने तुह्मांकरिता एक मनोर- तुह्मांला त्याचे काहींच भय वाटत नाही काय?' छेः रे० तकाराम नथजी यांची कन्या) आज मरण पावली. तो अगदी गरीब आहे. तो काय करतो ? एथें प्रत्येक तुह्मांपैकी बहुतांनी तिला कदाचित् पाहिले नसेल घरांत असला साप आहे. असे साप उंदीर मारतात. कित्येकांनी पाहिले असेल; तथापि तुह्मां सर्वाकरित पण मी आतां खाली कसा येऊं?' प्रसंगी काही सूचना कराव्या या हतून चार शब्द त्याला ओढून बाहेर बागांत नेऊन टाकले. तो साठ सत्तर वर्षे वांचतें, तथापि मरण केव्हां येईल याच साप जमिनीवर पसरला असतां मी पाहिले की तो पुरा नेम नाहीं: मातार मरतात, तसे तरुणही मरतात. साहा हात लांब होता आणि त्याची जाडी चांगल्या जगांत येऊन आपल्याला जे काही करावयाचे होते मिळाली. ही अजगराचीच एक जात आहे. ती काला (किंवा से वकिणीला ) शांतीने जाऊंदे" मग मला या जातीच्या साविषयी बरीच माहिती लवकरच मरणार, हे ईश्वरा, आतां तूं आपल्या से सर्व आपण केले आहे, आतां आपण थकलो, आप उंदीर मारण्याच्या कामी फार उपयोगी पडते. या । ह्मणून मातारे लोक मरणाची वाट पाहत असत बाळगले झणजे फार माणसाळतात. हा पेद्र दिवसभर तसे तरुणही मरतात ही गोष्ट वारंवार कानी पडत | पण तरूणांची गोष्ट निराळी असते. मातार मरत संध्याकाळ झाला की याला उजाडे. आणि मग तो तथापि तिच्याविषयी विशेष विचार मनांत न घरांत कोठे तरी झोपत पडे. बहुतकरून जिन्यावरच पडे. मातारे व तरुण यांची प्रतिक्रिया हमेशा दृष्टीसह पर इकडे तिकडे भोके करून ठेवली होती. एकादा उंदीर तमुक करावयाचे आहे, अभ्यास करावयाचा, मोठीनो घरभर उंदीर शोधीत फिरे. त्याच्यासाठी भिंतीमध्ये तरुणांस वाटते की अद्याप मला अमुक करावयाचें: दिसला की त्यावर पदू लागलाच झेंप टाकी आणि त्याला पकडून बाहेर लांब नेऊन टाकी. चाकरांनी किक मिळवायाचा आहे, आणि मग मरण आप मला असे सांगितले की, 'याच्या तावडीत सापडलेल्या त्यास तयार असावयाचें. मजमध्ये माठी उमेद उंदराच्या पाठीचा कणा कधी कधी दाहा बारा ठि- ताकद आहे, कीतिरूप डोंगराच्या शिखराकडे मी चढत आहे, अद्याप मी शिखरावर जाऊन पोचलोना हे मातारे लोक तर शिखरावर चढून बरेच दिन ७८ बालबोधमेवा. [मे, ता०४ च्या घरी उतरला. त्याची सान फ्रांसिस्को नदीवर असे साप बाजारांत विकायास देखील मांडलेले पुष्कळ जमीन होती. तो पुढील हकीगत सांगतो. आढळतात. त्यांची किंमत पांच रुपयांपासून नऊ "मी एथे पोहचल्यावर दुसरे दिवशी माझ्या खोली- रूपयांपर्यंत येते. ते इतके माणसाळतात की मांजरा- तून निघून जिन्यावरून न्याहारीसाठी खाली चाललो प्रमाणे एका घरांतून दुस-या घरांत नेऊन सोडले असता असतां जिन्याच्या शेवटल्या पायरीपाशी एक मोठा सर्प पुन: पहिल्या घरी येतात. दर घरी एकेक असा साप तांच मी अतिशय भ्याली. तो सर्प निजला होता. तीन ताल सोयींमध्ये 'आमचा पेद्र फार चांगला आहे' अशी वेटाळे घालून बसलेला माझ्या दृष्टीस पडला. त्याला पाह- असतोच. घर भाड्याने घेणारास घरधनी घरां- जाणों एकदम उठून मला डसला तर काय करावे? शिफारस करीत असतो. ह्मणून मी तसाच पुन: वर आलो आणि मोठ्याने आ- रोळ्या मारू लागलो. तेव्हां सर्व चाकर माणसे जमलीं व ज्याच्या घरी मी उतरलो होतो तो गृहस्थही आला. ताराबाईचा मृत्यु. तो ह्मणाला 'काय झाले हो!' मी झटले. ते पहा. प्रिय तरुण वाचकहो, लिहिण्यास दुःख वाटते की सुमारे दोन वर्षांमागे जक व बोधपर लहानशी गोष्ट लिहिली होती ती तारा- मी ह्मणालों, तिने ती गोष्ट लिहिली होती ह्मणून तुह्मां सर्वांस य ताराबाई फक्त १६ वर्षांची होती. मनुष्य सरासरी मिळवायाची, जगिक सुख काणी मोडलेला सांपडतो.' पेटू उंदीर खात नाही. मारतो मात्र. तो तुह्माला काही करणार नाही. तो ह्मणाला त्याच्यावरून या' मी मटले, "मी नाही लिहितो. येत. तेव्हा एका नौकराने त्या सापाचा गळा धरून जवान मनुष्याच्या दंडाएवढी होती. सास बहुतकरून विषच नसते आणि ते घरांत भोगावयांचे आहे, नांद
