पान:न्याय रत्न.pdf/67

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले नाही

________________

पुरावा. २अनुमानाचा पुरावा. १ जीगाट अनुमानाने सित्याकिंवा रद्द करावयाची असने निजलाअनुमानाचा उराचा असे म्हणारे अनुमानाचे पुराव्याची योग्य ना कधीकधी प्रत्यक्ष पुराव्याहूनही अधिक हो नअसते. २ अनुमानाचे पुराव्यांत कल्पना चालविण्यास मनुष्याचे अंगी लक्षपूर्वक अपलोक न आणि समयसूचकता बनातम्य आणि चतुरलपणा हेगूण अवश्यअसावे लागतात. ३ प्रायःसर्वप्रकारची साधारण अनुमानाने कल्पनाशक्ती पाटलीजावी असेविषयी मासल्यासागरवाली उदाहरणे लिहिली आहेत त्यांवर लक्ष देऊन साधोरणाने अनु मान करण्याचे कामात तर्क चालवावा. उदाहरणे. (१० आरपार भोक पाडले असतां जिकडून भोकपाग निकड़न मोठे चलाहिरु बाजूस जोभोकाचा परिघ पडतो तोलाहान पडत असतो असा साधारण नियम आ हेसबब मोकपाउन चीरीजालीअसता कोगीकडून चोरीजाली याचे अनुमान उभय परिघाचे मोजणी करून वमानीचा टिगरा जिकडे अधिक असेल त्याधोरणाने कर ण्यास हरकत नाही. परंतु हासुद्दाजाणूननसहत्य करणारास हे कलमलागूहोणारनाही. (२) मागाचे पावलाचे मोजमाप वरणारयाणा कैरीचे पावलाचे उज्याशी पण रखाणाशी मिळाल्याभसनां नोअनुमानाचा मवलपुरावा आहे असे समजावे.परंतहा पुरावा स्वतंत्रपणाने येकरा सबक होनाही.येकंदरीत सामील होण्यास मात्र सबल नेने उपयोगी परतो. .0 अपराध्याची चालरीन गाईट असली म्हणून त्याणे नोगुन्हा निःसंदाय केलाचा हेअरों पचीतपणे समजूनये. कैदीची गेरवाल असली नर नोमनुष्य तसलागुन्हा क रंशकेल का अंदेश मनात आणण्यास मात्र तीगेरचाल अधारभूत असते.नथापि ज्याजानीचा गुन्हा केलाभमेल तसलेजातीनमात्र त्याचीचालवाईट असली तर हेला गूहोईल.दुसऱ्यारितीनी गैरनाल असलीतरनी निसन्याप्रकारचे गुन्यांनअवशीलागूक रण्यास उपयोगी पडणार नाही. (४) लेनेजाग्याचा पजाग्याने वेरेचा पुरावा होत असतो.असल्या पुराव्याची योग्यनाविवोष असने.उराहरण. दस्तऐवजझाला त्यादिवशी लिहिणारातुंरंगोत होता यावरून तुरंगांतहोना त्याअर्थी दस्तऐवजझाला त्याठिकाणी नोनसता हेसिव आहे.असलाउ रावा बिनतोड होन असनो. (५) दोन गोष्टी येकमेकाविरुव असलानरपेकरवरी वयेक रपोटी अधया कदाचित दोन्ही खोटयाअसतील पणा दोन्हींपन्या असणा