________________
१२. न्यायाचीमूदतले. न्यायाचा मुरव्यआधार साहित्य आहे. म्हणूनच न्यायहोणेतो साक्षिलाअन्वये हो तो. जसेंजसे साक्षीचे प्रामाणिकल आणि कौशल्य स्थिती अथवा महत्व असने तदनु सार न्यायाने मूलस्वरूपाला साक्षिलाचे वजनसरी अन्वये काहीयेक तहेची स्थिती प्राप्त होते. नंतर त्या स्थिनीला कौशल्याने शोभाआणणे हेकाम न्यायाधीशाचे आहै . न्यायाधीशहा जसजसा कुवाल असतो तसतशी त्याचेन्यायकर्तृत्वाची शोभाही विशे पड़ते-याअन्वयेच आपआपले तर्फेने पटल्यास आकार आणणं हेही वकिला चे कामआहे. ३ न्याय होण्याचा मुरव्य पाया जर साक्षीदार आहेत,सर साक्षीदारांचे अंगी न्याया स उपयक्त अशा सगुणांची विशेष अवश्यकताआहे. त्यापैकी कोणते येरवाद अंग कमीअसले तर लागलीच तीसाक्ष भरवसापण्यास पात्र नाहीशी होते. साक्षी व भ रमास पात्र नसले म्हणजे न्यायरीने त्याची अर्थातच अप्रतिष्ठाआहे नशांतून न्या चाधीश हे “यासाक्षीवर भरवसा चवत नाही असे लिहून त्याअप्रतिमेची कोर्टानउघडरीक करतात त्याची साक्षीदारास वारम नसावी काय ? ४. साक्षीचे महत्व साक्षीदाराचे विहन्तेवर अथवा कुदाल लेबर होते असे नाही के बल प्रामाणिकपणाबर होते असेंममजले पाहिजे. परंतु ही गोर साक्षीदार लक्षात रा गदिननाहीत हेंचिन नाहीं. ५ वन्यसाक्षीदाराची योग्यता न्यायाधीशाचे बराबरीची असते. किंबहना सेवा धर्मामुळे न्यायाधीशाचीच योग्यता त्यापेक्षा कमी मानली तरी चिंता नाहीं पर तुहीगोए साक्षीदाराचेल क्षात येतनाही. भर कोर्शत साक्षीदारास खुर्जी मिळाली म्हण जे त्याची विशेष योग्यता आहे असे प्रायः लोक माननान, पण हा त्यांचा अगदी वेडेयका आहे कारण तु मिळणे हा त्यांचे अंगी प्रामाणिकपणाआहे असे सिधकरण्या या पुरावा नव्हे असे त्यागी समजावे. मादूरी साक्षीदारांस दषणे दिल्ही आहेत इल्यावरून सहणाची समृध्दी आ. 3 निःसहाय आहे असे कोणत्याही न्यायाधीशाने बिलकुल मानूनये का । होती त्यांचे अंगी दुर्गुण असतातच असतात.यासाठी त्यागी आपले दाबी विच्या र करावा म्हणजे त्यांचे नेल शांत येईल. न्यायाधीरापणाचा अधिकार मिलणे हा त्यांचे अंगी दुर्गुण नाहीत असे सि द करण्याचा पुरावा नाही परंतु सहण अंगी असणे हान्यायाधीशायणाना अधिक रभिउण्यास पात्रता आहे असे दर्शविणारा पुरावाआहे असे समजले पाहिजे. ६ सालीदार वन्यायाधीश हे अमानसे सत्यवादी वनि:पक्षपाती असलेन र कोणाच्याही रितीन तसदी नपड़ना न्याय चागलाहोतो;यासारी न्यायाधीशाने
