ताशा--हें यवनांचे रणवाद्य.
डैरा–-हें मद्रासेकडे ताशासारखें एक वाद्य आहे असें म्हणतात. परंतु गुजराथेकडे मडक्याच्या तोंडावर कातडें बांधून एका प्रकारचें घागरघुम्यासारखें वाद्य तयार करितात त्याला डेरा ह्मणतात.
डफ--हें तमासगिरांचे प्रसिद्ध वाद्य आहे.
डौरा–हें वाद्य मद्रासेकडे कोळी व कुणबी लोक वाजवितात.
तुंकनारी-काश्मीर देशीं डग्याच्या आकाराचें डाव्या बगलेंत धरून उजव्या हातानें वाजविण्याचें एक वाद्य आहे.
न्यस्तरंग-हें एक कर्ण्यासारखें वाद्य आहे. त्यास संस्कृतामध्ये उपांग ह्मणतात. हें वाद्य मथुरा व वृंदावन ह्या गांवीं आढळतें. तें फार प्राचीनकाळचें असून हिंदुस्थान खेरीज करून कोठें फारसें आढळत नाहीं असें ह्मणतात.
जलतरंग-कांचेचे लहान मोठे पेले पाण्यानें भरून त्याच्या कांठावर काठी फिरवून त्यांतून सप्तसूर काढतात.
चिपळ्या-भजनी बोवाचें हे वाद्य आहे.
संतूर-हें पोलादाचें त्रिकोणाकात केलेलें युरोपखंडातील बेंडबाजांत वारंवार दृष्टीस पडत असलेल्या वाद्याप्रमाणें एक देशी वाद्य आहे.
इतर देशांतील स्त्रियांप्रमाणें भरत खंडांतील स्त्रियांसही दागिन्यांची आवड साहजिक आहे. आमच्या खेड्यापाड्यांतून पाटील व कुळकर्ण्यांप्रमाणेंच गांवचा सोनारही पंचांपैकींच मानलेला आहे. या देशांतील स्त्रियांचा पोषाख थंड देशांतील स्त्रियांच्या पोषाखाप्रमाणें त्यांचें सर्व अंग झाकीत नाहीं; त्यामुळें दागिने घालण्यास त्यांच्या शरीराचा बराच भाग उघडा असतो. हे दागिने नेहमी मौल्यवानच असतात असें नाहीं. केवळ फुकट मिळणाऱ्या ताडपत्रांपासून तों लाखों रुपये किंमतीच्या जवाहिरापर्यंत सर्व पदार्थाचा दागिन्यांच्या कामांत उपयोग होतो. लाखेचे, गवताचे, कांचेचे, गंजांचे, रुद्राक्षांचे, कथिलाचे, शि-
६
