रहायची. कामाला हात लावत नसे. दोनदा जीव देण्याचा प्रयत्न केला. पण ऐनवेळी कच खाल्ली. आज ती शिवणकामातून चार पैसे मिळवते. तेलाच्या गिरणीतले तेल विकते. लेकरांसाठी दुःखाच गठूडं बाजूला ठेवावं हेच खरं. पण मन मात्र मरून गेलय ते पुन्ना जिवंत कसं व्हावं? पण कुणी सांगाव? मुलं मोठी होता होता ते पुन्हा झालंय असे ती आज म्हणतं.
जयश्री जेमतेम सोळा वर्षाची. चांदणी डोळ्यांची. मॅट्रिकला २ विषयात नापास झाली होती. इंग्रजी आणि मराठीत हिची मातृभाषा कानडी आहे. ३० सप्टेंबरची रात्र. जयाला काहीच आठवत नाही. पहाटे सात वाजता जाग आली तेव्हा लोक अंगावरचे दगड काढीत होते. अर्थात हे तिला जाणवतच नव्हतं. ती बडबडत होती.
"आई सगळ्यांनी आपल्या गाद्या नि पांघरुणं माझ्या अंगावर का टाकली ग? मी उशिरा उठले म्हणून?..." आई वडिलांजवळ उत्तर नव्हते. घरातील कर्ता भाऊ, भावजय नि त्यांची दोन लेकरं जागीच गाडले गेले. जयाच्या पाठीवर आणि कमरेखालच्या भागावर भिंत कोसळून सारे दगड पडले. पाठीचा मणका नि मणका चेचला गेला. हातात कला आहे. ताकद आहे. सुरेख विणकाम करते. पण बसायचे झाले तरी पट्टा बांधावा लागतो. कमरेखालचे अवयव … पाठ… यातील ताकद मातीने गिळून टाकलीय. मण मन? ते मात्र अजून दवात भिजलेल्या रानफुलासारखे टवटवीत नि टणक आहे.
जयाचे भविष्य उभे रहावे यासाठी आई वडिलांनी प्रयत्न केले. मी तिला भेटायला गेले तेव्हाचे तिचे शद्ध, "ताई, बरं झालं, माझं लगीन झालं नव्हतं. एकांदी लगीन झालेली बाई माज्यासारखी झाली असती तर नवऱ्याने तिची शेवा केली असती? तिला इथवर आणली असती? की …" पॅराप्लेजिकची रुग्ण जयाने, कपड्यांचे दुकान टाकले आहे. अशा अनेक पॅराप्लेजिक रुग्ण मुले व मुली. उद्या उगवणारे २१ वे शतक कसे असेल त्यांच्यासाठी?
ही मंगरूळची परित्यक्ता. चार वर्षापूर्वीच नवऱ्याने आवडत नाही म्हणून घराबाहेर काढले. लहानग्या लेकराला घेऊन ही बापभावांच्या घरात राही. स्वैपाकपाणी करावे, शेताला जावे. दोन वेळची रोटी सुखाने मिळे. पण आता बापभावाचे घरच उलथून गेले तर हिला आसरा कुठून मिळणार? भूकंपाने लेकरू
