३
अंगी अगदी अल्पावकाशांत जपानने आणली " हैं होय. आपली
स्वतःची उन्नति करण्याची हाव जपाननें आलीकडे जितकी
व जशी दाखविली आहे, तशी व तितकी हात्र अन्य कोणत्याही
प्राच्य राष्ट्राने दाखविली नाहीं. आज सहाशे वर्षांपूर्वी ज्या
राष्ट्राचें कोणास नांबही ठाऊक नव्हतें, व परवां १८६८
पर्यंत जें राष्ट्र केवळ अज्ञानांवकारांत लोळत पडलें होतें,
त्याच राष्ट्राची आज केवढी दीप्ति प्रकाशत आहे ! चीन-
सारख्या अतिप्राचीन—इतकें कीं, होकायंत्रादि सुधारणेच्या
शतकांतील ज्या युक्त्या आपण शोधून काढल्याबद्दल पाश्चात्य
लोक घमेंड मारीत होते, त्या युक्त्या त्यांच्यापूर्वीच ज्या राष्ट्रां-
तील लोकांना अवगत होत्या, त्याचप्रमाणे अमेरिका खंड
शोधून काढल्याबद्दल कोलंबसाची फुशारकी ज्या राष्ट्रानें
निरर्थक ठरविली, अशा ह्या अतिप्राचीन व आजपर्यंत अति
बलाढ्य अशा चीनचाही पराक्रम त्यानें आज फिक्का पाडला
आहे. आपण कोण, हें चांगले जाणून त्याप्रमाणें वर्तनाचें
धोरण ठेवण्यानेंच ह्या छोटयाशा द्वीपाची इतकी दिगंत
कीर्ति पसरली आहे. साहस, एकी, व उद्योगप्रियता इत्यादि
गुणपरंपरेमध्ये आज पश्चिमेकडे ज्याप्रमाणे इंग्लंड, त्याप्रमाणें
पूर्वेकडे जपानदेश होऊं पाहात आहे. ' पश्चिमेकडील सुधा-
रणारूप वृक्षाची जोपासना पूर्वेकडील देशांमध्ये वातावरणादि
गोष्टींच्या भिन्नत्वामुळे चांगलीशी व्हावयाची नाहीं, ' असा
एक आक्षेप, हिंदुस्थानच्या लोकांना ब्रिटिश प्रजेचे हक देते
वेळी-प्रबुद्ध परंतु हट्टी अशा आंग्लो-इंडियनांकडून आजप-
र्यंत आणला जात असे. त्यांना दाखविण्यास जपान हें एक
उत्तम उदाहरण झाले आहे. जपानने इतकें सिद्ध करून
