७५
त्यानें 'धूर सोडला, व थोडी आठवण केल्यासारखे करून तो म्हातारा एका समाधीकडे
बोट करून म्हणाला: 'ही समाधी लावण्यवती म्हणून मोठ्या राजकुळांतील
एक मुलगी होती तिची आहे. हिचा जन्म झाला तेव्हा हिचा बाप मेवाड
प्रांताचे राज्य करीत होता. तो मोठा बलाढ्य, शूर, न्याथी व सदाचरणी
होता. हिची आईही मोठी शूर आणि पतिनिष्ठ होती. ही मुलगी फारच सुंदर
असल्यामुळे हिच्या आईवापानी हिचे नांव लावण्यावती ठेविलें. राजा रणसिंह
( तिच्या बापाचें नांव ) याला पहिल्या बायकोपासून झालेले दोन मुलगे होते.
परंतु ते राजाच्या मर्जीप्रमाणे वागत नसल्यामुळे आणि लावण्यवतीची
आई लौकरच निवर्तव्यामुळे रणसिंहाचे मुलीवर फारच प्रेम बसले. त्यानें
आपल्या राज्याचे व दौलतीचे दोन सारखे भाग करून त्यांतील एक भाग
पहिल्या बायकोच्या दोघां मुलांना देऊन टाकिला व दुसरा भाग मुलीला
देण्यासाठी ठेविला. मुलगी पण काय होती सांगू ! हे आपण अद्याप
पर्यंत असले सुंदर कन्यारत्न पाहिले नाहीं. तिची आईही फार सुंदर म्हणून
तिची ख्याति होती; पण मुलगी तिच्या आणखी कितीपटीनें तरी सुंदर ! सांग-
तांच येत नाहीं. कवि जसें वर्णन करितात तशी होती.
तिचे डोळे खरोखर फुललेल्या नीलकमलाप्रमाणे व चंचल दिसत. त्यांकडे
पाहिलें म्हणजे क्षणोक्षणीं जसा एखादा मासा पाण्यांत इकडून तिकडे तिकडून
इकडे बुडचा मारितो व चमकतो तसे ते दिसत नाकही सरळ सुरेख होते. गाल
जणूं गुलाबाच्या पाकळ्याच. ओंठ पोंवळ्यांच्या सरांसारखे दांत केवळ
हिरकण्याच. कपाळ विस्तीर्ण असून भांग शुभ्र व बारीक. केश कुरळे. त्यांचे दोन
आंकडे नेहमीं कपाळावर येत. हातपाय गोंडस. ती नाजुक व गौरवर्ण जणूं
सोनचाप्याची कळी. अशी ती सर्वांगसुंदर मुलगी अंतर्यामांतही सुंदर होती.
राजानें तिला घोड्यावर बसणे, दांडपट्टा वगैरेंत मुलाप्रमाणें तरवेज केली होती.
ती नेहमीं मुलासारखा पोशाख करून हिंडत असे व आपल्या बापाबरोबर फिरत
असे. राजाच्या मावसबहिणीचा मुलगा तिच्या गुणांस रूपास योग्य असा
होता. तोच आपला भावी जांवई म्हणून राजानें जवळ बाळगला होता.
लावण्यवती व स्वरूपसिंह यांची बाळपणीं मैत्रीही मारी जडली होती.
दोघांचे शिक्षणही बरोबरच होत असे. लावण्यवती पुरुषवेषांत असल्यामुळे
