• १९ - याचे मालक कोण, संपादक कोण व प्रकाशक कोण हे कांहीं, कळत नव्हते. अंकाची छपाई ब्राह्मण कुठे होते व छापखाना कोठे आहे .याचाहि सन १९४६ च्या जानेवारींत पेडणें महालां- पत्ता लागत नव्हता. एकदां म्हापशेंच्या तलि मान्द्रे येथे ‘ब्राह्मण' मासिकाचा जन्म पोस्टांत तर दुस-या खेपेस पणजीच्या आणि झाला . ला. पोर्तुगीज सरकारी परवान्याच्या अभाव तिस-या खेपेस मडगांवच्या पोस्टांतून अंक याची प्रसिद्धी गोव्याबाहेर सावंतवाडी येथे रवाना होत. अकाच्या बाह्य स्वरूपांतील होई. तेथेच श्रीगुरु दत्तात्रेय छापखान्यांतून ते घडोघडीच्या बदलीवरून पोस्टल नोकरांनांहि छापून निघे. ‘ब्राह्मण'चे कार्यालय मात्र मान्द्रे पोस्टल शिक्का मारतांना त्याची ओळख मिळत येथे असून सर्व व्यवहार तेथूनच होई. नसे. मजकूर तर इतका जहाल आणि फिरंग्यांची ब्राह्मण मासिकाचे संपादक. मालक व दुर्दशा करून टाकणारा होता की, संतापानं । अकाशक श्री. रामकृष्ण नारायण केळकर हे त्यांचे रक्त तप्त होई. याचे अंक फिरंगी अधिमान्द्र येथील रहिवासी असल्याने तेथुनच ते कान्यांकडे, त्यांच्या बगलबच्च्यांकडे, वाचना मासिकाची सर्व व्यवस्था बघत असत. या लयांनां व इतर ठ। मजकुराची पृष्ठे सोळा असत. विषय सामाजिक, पत्राचे प्रकाशन करण्यांत गो पौराणिक, वैदिक व कधी कधी ऐतिहासिकहि दाखविलेले धैर्य व ' येई. असा आहेया मासिकाची आर्थिक स्थिति ठीक नव्हती; आलेला मजकूर असा आहे त्यामुळे कि येक वेळां अंक जोड काढावे लागत असत. तथापि श्री. केळकर हे प्रयत्नवादी त. या लयांनां व इतर ठराविक इसमांना मोफतच काची आकार क्राऊन सोळा पेजी असून रवाना होत. जिवावरील प्रसंगांतूनहि ज्वाला ये सामाजिक, पत्राचे प्रकाशन करण्यांत गोमंतकीय तरुणांनी कधी ऐतिहासिकहि दाखविलेले धैर्य व चिकाटी और आहे. ‘ज्वाला' नियतकालिकाबद्दल ‘प्रदीप' दैनिकांत असल्याने त्यांनी हे मासिक तीन चालविले. आणि सन १९४९ र पडले.
- * *
यावा स्वातंत्र्य लढ्याची गोळ्यांत सुरवात झाली त्यावेळीच गोमंतकांत पोर्तुगीज, मराठी, गुजराथी व कोंकणी अशा चार भाषांतून 'ज्वाला नियतकालिकाचे अंक चोहोबाजूनी । कळकर हे प्रयत्नवादी * १८ जून १९४६ ला गोमंतकाचा स्वातंत्र्य " ९ मासिक तीन चार वर्षे -लढा सुरू झाला. फिरंगी हकूमशाहीच्या १९४९ साली ते बंद जमान्यांत नागरिक स्वातंत्र्याचा संपूर्णतः अभाव असल्यामुळे त्याकाळी सनदशीररीत्या प्रचार साधने उपलब्ध होऊ शकत नव्हती. स्वातंत्र्यलढा हा जिवाभावाचा प्रश्न होता. गोव्यांत सुरवात झाली त्याकाळच्या सनदशीर नसल्या तरी बेसनदशीर तुगीज, मराठी, गुज. मागून का होईना, स्वातंत्र्यलढ्याचा प्रचार Tषांतून ‘ज्वाला' करणे जरूर होते. ते कार्य आम्ही आणि पाहाबाजून धडाडं आमच्या सहकान्यांनी 'ज्वाला' या नियतफर्ग्यांची तारांबळ उडविली. कालिकादारे केले. पोर्तुगीज, मराठी, गुजराथी व लागले. या पत्राने फिरंग्यांची तो ७३
