पान:कमळाची पानं (Kamalachi pan).pdf/109

होत्या की नाही?"
 "हो."
 "मग आता त्याच कारणासाठी लग्न मोडणं हा आडमुठेपणा नाही का?"
 पोळीच्या तुकड्यात भाजी गुंडाळून तोंडात टाकीत ती म्हणाली, "तू ह्या सगळ्याचा अगदी एकांगी विचार करतोयस."
 "मग दुसरं अंग काय ते ऐकू द्या तरी."
 "जाऊ दे. आपण कशाला त्यावर वाद घालायचा?"
 "तरी पण?"
 जरा वेळ ती काहीच बोलली नाही. मग तो आपल्या उत्तराची वाट पाहतोय असं पाहून म्हणाली, "वरवर पाहिलं तर तुझं म्हणणं काही चूक नाही. पण तिच्या वागण्याचं इतकं साधं समीकरण मांडता येणार नाही. लग्न झालं तेव्हा ती हेमाच्या कार्याने, त्याच्या आदर्शवादाने प्रभावित झाली होती. तिला वाटलं, की कुठल्या तरी नेहमीच्या चाकोरीतून जाण्यापेक्षा ह्या कामात वेगळाच आनंद मिळू शकेल. पण तिची कल्पना होती तसं काहीच घडलं नाही. हेमासारखं शेती आणि त्याच्याशी संबंधित विषयांत तिला काहीच शिक्षण नव्हतं. त्यामुळे सुरुवातीला तरी त्याच्या कामाला पूरक कामं करणं, एवढीच भूमिका तिच्या वाट्याला आली. तिची कल्पना होती की हळूहळू शिकत आपण स्वतंत्रपणे काम करू शकू. पण तिथल्या लोकांच्या दृष्टिकोनामुळे ते शक्य झालं नाही. त्यांच्या दृष्टीने तिला फक्त बायको ह्याखेरीज वेगळी किंमत नव्हती. तेव्हा काही वर्षं झाली तरी पत्रव्यवहार पाहणं, अर्ज लिहून देणं, हेमाचं कार्य बघायला येणाऱ्या पाहुण्यांची देखभाल करणं एवढीच कामं ती करीत राहिली. त्यात रचनात्मक काहातरी करण्याचं समाधान तिला मिळणं शक्य नव्हतं."
 "तेच म्हणतोय मी. ह्या ना त्या स्वरूपात पन्नासदा या तक्रारी तिच्याकडून ऐकल्यायत."
 "पन्नासदा बोलून दाखवल्या तरी गोष्टी डाचायच्या थांबत नाहीत ना?"
 "थांबायला पाहिजेत. तीच तीच तक्रार उगाळीत माणूस जगू शकत नाही. त्याबद्दल काहीतरी तडजोड करायला पाहिजे."
 "तडजोड तिनंच का म्हणून करायची?"
 "मी कुठं तसं म्हटलं? त्यानं करावी हवी तर."
 "हे तू ज्या सुरात म्हणालास त्यावरनं तुला असं मुळीच वाटत नाही हे

कमळाची पानं । १०९