एकमेकांमधले धागे खूप कच्चे झाले आहेत, हे सर्वांच्याच लक्षात आले आहे. साधीसुधी घटना, प्रसंग. पण त्याकडे बघताना प्रत्येकाच्या डोळ्यांवर चष्मा. त्यातून निघणारे अर्थ तऱ्हेतऱ्हेचे. प्रत्येक जण एकमेकांपासून दूर पळणारा आणि स्वतःतच गुरफटणारा. "मां जिजीला विश्रांती घेऊ द्या. आता जरा बाहेरच बोलत बसा तुम्ही. आणि अण्णा?" अजितने सगळ्यांनाच बाहेर नेले.
त्याची लाडकी आजी, जिजी. तिच्या कपाळावरचा गोल गरगरीत कुंकवाचा टिळा. नेहमी हसणारे डोळे. तिचा प्रसन्न चेहेरा पाहून अजितच्या पोटात ढवळून आले. डॉ. प्रशांतशी बोलायला जाण्यासाठी तो बाहेर आला. इतक्यात त्याला फाटकातून आत शिरणारे अण्णा दिसले. अण्णाही खूप थकलेत आता. खादीचे मळके धोतर. करड्या रंगाचा खादीचा कोट. टोपी. कपाळाला टिळा. गळ्यात तुळशीची माळ. हातात खादीची जाडजूड पिशवी. अण्णांना पाहून अजित पुढे झाला. आजोबांच्या हातातली पिशवी काढून घेतली. अजितला पाहून अण्णांना आश्चर्य वाटले.
"नातवाला पाहूनच आजीला उतार पडला असेल!" अण्णांनी विचारले.
"अण्णा लवकर चला. जिजी वाट पाहातेय. फार उशीर केलात." नातवाच्या उत्तराने अण्णा चमकले.
अण्णा खोलीत येताच जिजींच्या उशाशी बसलेली सुशा डोक्यावरचा पदर आदबीने सावरीत उठली आणि बाहेर गेली. मुकुंदा आत आला. त्याने जिजींच्या कानाशी जाऊन सांगितले की अण्णा आले आहेत.
जिजींनी डोळे उघडले. समोर मालक उभे. थकलेले. डोळे पाण्याने डबडबलेले. जवळच्या खुर्चीवर अण्णा बसले. त्यांनी जिजींच्या कपाळावरून हात फिरवला. नकळत इकडे तिकडे पाहिले.
"चंद्रभागा, थंकलीस लई. लई कष्ट काढलेस.” असं म्हणताना अण्णांच्या डोळ्यांतले अश्रू जिजींच्या हातावर पडले.
जवळजवळ पस्तीस चाळीस वर्षांनी अनुभवलेला पतीचा स्पर्श. जिजींना आठवले तीस पस्तीस वर्षांपूर्वीचे प्रसंग.
धाकट्या दोन भावांचे शिक्षण, बहिणींची लग्नं, वाट्याला आलेल्या जमिनीची मशागत करता करता पंधरा सतरा वर्षे निघून गेली. सगळ्यात धाकटे
यती आणि सती/८९
