"मीने बी. ए. नंतर पुढे काय करण्याचे ठरविले आहेस?"
"वशे तुझा काय विचार? नीते तू काय करणार आहेस?" अशा त्या वेळच्या मैत्रिणींच्या गप्पा.
"नीतूला काय विचारतेस? ती बेकंबेचा पाढा म्हणत जगणार. देखणा, पगारदार नवरा... गोंडस मुलं... त्यांची वाट पाहत नि त्यांना छान छान पदार्थ तयार करून खाऊ घालण्यात धल्ली माय-म्हातारी होणार. नातवंड-पतवंड खेळवीत राम म्हणणार. होय नीते?" वशीने मारलेला टोमणा. तोही मीनूला आठवला. आणि खूप हसू आले.
सुखवस्तू मध्यमवर्गीय घरात वाढलेल्या, तेही सांगलीसारख्या काहीशा पारंपरिक ब्राह्मणी घरात वाढलेल्या मीनूला पुढे काय करायचे हा प्रश्नच पडला होता. तिने आणि सदूने मुंबईच्या समाजविज्ञान महाविद्यालयात प्रवेश घेतला. एक वेगळी वाट म्हणून... "सदू रेडलाईट एरिया म्हणजे काय रे? पुढचे आठ दिवस आमच्या गटाला फिल्डवर्कसाठी तो भाग पालथा घालायचाय." मीनूचा प्रश्न
ऐकून सद्याने कपाळाला हात लावला होता.
"मीने, तुझी लाईनच चुकली. येथे 'टीस' ला येण्यापरिस तू पुण्यातल्या एस. पी. कॉलेजमधून इंग्रजी नाही तर मराठी हा विषय घेऊन "यमे" करायच्या लायकीची आहेस: तुझं फिल्डवर्क संपल ना की मग तूच मला या शब्दाचा अर्थ समजावून दे. जा आता हॉस्टेलमध्ये." तेव्हाचे सद्याचे उत्तर.
टीसची दोन वर्षे भन्नाट झपाट्याने पळत संपली. दिवस केव्हा उगवले नि मावळले ते कळले नाही. दारिद्र्यातून येणारी किळसवाणी असहाय्यता, वयाची चाळीशी जवळ आली तरी संध्याकाळ झाली की, चेहऱ्यावर रंगरंगोटी फासून, दारात पदर पाडून, बसणाऱ्या बाया... त्यातल्या एका सुशीची मीनूशी थोडी गडद ओळख झाली होती.
"मीनूताय, माझं एक काम कराल? काम लई अवघड नाय. पण मी अडानी. ग्येली पंधरा वर्ष तुमच्यासारख्या इस्टुडंटला भैन मानून ह्ये काम करून घेती. तुमीबी करतालच की!" सुशीचा विश्वास दाखवीत आग्रह.
"माझी लेकरं माजी भैन सम्भालती. येक पोरग हाय नि येक पोरगी. पोरं शिकताहेत. पोरगी आठवीला हाय नि पोरगं बारावीला. त्यांच्या खर्च्यासाठी
'मैत्र' /३
