"थकलासा आता. दोन दिवसांनी येत्या जात्या झालात की, चा करायचं गुत्त सांबाळायचं. जमतोना चा कराया? माजघरात जाऊन बसा. तुमाले बघाया गावातून बाया येतील. धाकट्या काकी सोबतीला हाईत तुमच्या. त्या सांगतीला त्यांच्या पाया पडा. आनि कपाळ दिसनार न्हाई असा पदर फुडं ओढून घ्यावा."
जिजींनी आत्याबाईचा. सासूबाईंचा चेहरा आठवण्यासाठी मनाला खूप ताण दिला. हळूहळू चेहेरा समोर येऊ लागला. बिनकाष्ट्याचं नऊवारी लुगडं, रुंदबंद काठांचं. डोक्यावरून पदर. कपाळभरून शोभणारा कुंकवासा ठसठशीत टिळा. नाकात मोत्याची नथ. तिच्या खालचा मोती बोलताना ओठांवर झुले. त्यामुळे त्यांच्या बोलण्यात एक मजेशीर हेल येत असे. त्यातही अपार माया, ओलावा होता. त्या म्हणत,
"जिजा, च्यात थोडं अद्रक घाल गं. गवतीच्या नि दोन तुळसीची पानं बी घाल ग. तव्यावर तूप सोडून भाज पोळी. आन् पुरन बी वाईच जादा भर."
आत्याबाईचे केस जेमतेम वीतभर. पण न्हाऊ घालायला जिजाच लागे. शिकेकाईत नागरमोथा घालून, ती चांगली उकळून घ्याची. आणि खसाखसा केस, पाठ चोळून कडक पाण्याने न्हाऊ घालायचे. जिजा हे सारे आपुलकीने करी. ती घरातली लाडकी सून. तीन लेकरं होईस्तो चुलीसमोर बसायची वेळच आली नाही. आत्याबाई आणि मधल्या काकी चुलीची उस्तवारी करीत. धाकट्या काकीकडे दह्यादुधाची उस्तवारी होती. शुक्राची चांदणी लकाकू लागली की, जात्याची घरघर सुरू होई. उजाडायच्या आत तीस-चाळीस भाकरी टोपलीत पडत. आठ गड्यांचा नाश्ता नि जेवणाच्या भाकऱ्या घेऊन जायला शेतावरचा गडी येई. जरा उशीर झाला तर मोठे बाप्पा. जिजाचे सासरे घरादाराला शिव्यांची लाखोली वाहत. सकाळी वासुदेव घरात चिपळ्या वाजवीत येई तेव्हा जिजाची पहिली चहाची किटली तयार असे. पहिला कप वासुदेवासमोर ठेवायचा नि मग दोन पितळ्या भरून चहा आत्याबाई नि काकीसमोर ठेवायचा. तेव्हा कुठे जात्याला विश्रांती मिळे. तीन लेकरं होईपर्यंत चहाचा उठाठेवा जिजाकडेच होता. पोरं ही काही कळायसवरायच्या आत रूपटुपू झाली.
जिजींच्या डोळ्यासमोर मालकांची नि त्यांची झालेली पहिली भेट आली.
"तवा मालक पुन्याला शिकाया होते. मॅट्रिक की काय त्या वर्षात. दिवाळीच्या सुट्टीत गावी आले तवा पैली भेट झाली. लगीन झाल्यावर दोन महिन्याला शानी
यती आणि सती/ ८३
