पान:इहवादी शासन.pdf/३०६

२९४ । इहवादी शासन

 

 "मानवतावादी दृष्टिकोन हाच शिक्षणक्षेत्रांतला खरा दृष्टिकोन होय. प्रत्येक व्यक्ति हें अंतिम मूल्य असून, वंश, वर्ण, धर्म, लिंग हे भेद कृत्रिम, मूर्खपणाचे; घातक व अनैतिक आहेत. शिक्षक हा मानवतावादीच असला पाहिजे व त्याने हे भेदाभेद निषिद्ध मानले पाहिजेत. अशा शिक्षकाने समता, बंधुता, सामाजिक न्याय यांचा पुरस्कार करून आपल्या समाजांतील बंधुभगिनींच्या कल्याणासाठी सदैव प्रयत्नशील असणें अत्रश्य आहे. शिक्षणक्षेत्रांत लोकसत्तावादी व दंडसत्तावादी असे दोन पंथ आहेत. दंडसत्तावादी पंथ हा एकांतिक, दुराग्रही अंध, आमचेंच सत्य तेवढें ग्राह्य असें मानतो. त्याला आधुनिक जगांत स्थान नाही. लोकसत्तावादी पंथ हा सहजीवन, सहकार्य, सहिष्णुता यांचा पुरस्कार करतो. मुलांच्या मनांत सामाजिक न्यायावरील उत्कट निष्ठा दृढमूल करणें व त्यांना जुलूम, शोषण, अत्याचार यांविरुद्ध लढण्याची प्रेरणा देणें हेंच लोकवादी शिक्षणाचे उद्दिष्ट असले पाहिजे.
 "इहवादी शासन धर्म त्याज्य मानतें, असा एक गैरसमज आहे. इहवादी शासनाला अंधश्रद्धा त्याज्य आहे, पण धर्म त्याज्य नाही. शासन हे कोणत्याहि धर्माशी बद्ध नसणें, कोणत्याहि धर्माविषयी त्याने पक्षपात न करणें, हें इहवादी शासनाचें लक्षण होय. तरीहि शासकीय शाळांतून कोणत्याहि धर्माचें शिक्षण देणें हें युक्त नाही. त्या त्या धर्माच्या संस्थांनी आपापल्या समाजाच्या धर्मशिक्षणाची सोय केली पाहिजे. मात्न त्यांतहि असहिष्णुता असतां कामा नये. डॉ. राधाकृष्णन् यांनी एके ठिकाणी म्हटले आहे की, "मानवांना संघटित करतो तो धर्म, विघटित करतो तो अधर्म होय." हीच शिक्षणांत धर्मविषयक दृष्टि असली पाहिजे. अंध, एकांतिक असहिष्णु मनुष्याला, जो इतर धर्मांना मान देत नाही त्याला, मी धार्मिक मनुष्य असें मानीतच नाही." (पृष्ठ २, ४, १६, ११. ११६).
 "दुर्दैवाने सध्या असहिष्णु वृत्ति वाढत आहे आणि ती केवळ धर्मक्षेत्रांतच वाढत नसून सामाजिक, राजकीय सर्वत्र क्षेत्रांत पसरत आहे. मानवाची बुद्धिमत्ता विकसत आहे, पण त्याच्या हृदयाचा मात्र संकोच होत आहे. त्यामुळे भावनात्मक ऐक्य दुष्कर झालें आहे." (फेथ ॲन ऑफ् एज्युकॅशनिस्ट- के. जी. सय्यद्दीन)
 डॉ. सय्यद्दीन यांचे विचार इतके सविस्तर देण्याचें एक कारण असें की, इहवादी शासनाचे शिक्षणविषयक धोरण काय असावें, हें त्यांत स्पष्ट झाले आहे. आणि दुसरें कारण असें की, तोंडाने अत्यंत उदार, उदात्त व सोज्ज्वळ विचार मांडणारे सरकारी अधिकारी आचाराच्या वेळी किती खालच्या पातळीवर येतात तें सहज कळून यावें. 'फेथ ऑफ् ॲन एज्युकॅशनिस्ट' या पुस्तकांत वरील मानवतावादी विचार मांडणारे डॉ. के. जी. सय्यद्दीन हेच वर निर्देशिलेल्या शालेय पाठ्यपुस्तक समितीचे अध्यक्ष होते. अंधता, एकांतिकता, असहिष्णुता यांचा ते निषेध करतात आणि पाठ्यपुस्तकांतील उतारे आक्षेपार्ह ठरवितांना तीच अंधता व एकांतिकता ते प्रकट करतात.