पान:इहवादी शासन.pdf/११२

१०० । इहवादी शासन

 

 शब्दप्रामाण्य त्याज्य मानून प्रयोगप्रामाण्य स्वीकारणें, बुद्धिप्रामाण्याचा अवलंब करणें हेंच इहवादाचें सार आहे. याच अर्थाने फ्रॅन्सिस बेकन म्हणाला, की, "सत्यदेवता ही बायबलची कन्या नसून मानवी प्रज्ञेची कन्या आहे." बायबलच्या आधारे सत्य न ठरवितां सत्याच्या आधारें बायबलचा अर्थ ठरवावा हे लोकांना पटू लागलें, हेंच नव्या मनूचें लक्षण होय.

नव्या मनूचा निर्माता

 भूगोल, खगोल यांच्याप्रमाणेच रसायन, वनस्पतिशास्त्र व शरीरविज्ञान यांनीहि सृष्टीचें बायबलप्रणीत रूप खरें नसून ते फार निराळें आहे, हें लोकांना दाखवून मानवी बुद्धीची प्रतिष्ठा वाढविली. प्रबोधन युगाचा कसलाहि विचार करावयाचा असला तरी लिओनार्डो दि व्हिन्सी (१४५२- १५१९) या थोर पुरुषाला नमन करूनच पुढे जावें लागतें. रसायन, पदार्थविज्ञान, शरीरविज्ञान, गणित, ज्योतिष, भूगोल, खगोल, स्थापत्य या सर्व शास्त्रांत आणि चित्रकला, मूर्तिकला, संगीत या कलांत तो सर्वत्र मूर्धस्थानी होता. गॅलिलिओ, न्यूटन, फ्रॅन्सिस बेकन, हार्वे, जेम्स वॅट या सर्व शास्त्रज्ञांचा तो पूर्वगामी होती. इतिहासकार म्हणतात की, हा इटलीचा सुपुत्र म्हणजे पूर्ण पुरुषावतार होता. त्याचे ग्रंथ व त्याच्या टिपणांच्या वह्या या एकोणिसाव्या शतकांत प्रसिद्ध झाल्या. शास्त्रज्ञ म्हणतात की, त्या त्याच्या मृत्युसमयी प्रसिद्ध झाल्या असत्या, तर पुढील शास्त्रज्ञांचे शतकाशतकांचे श्रम वांचले असते.
 अग्रिकोला हा जर्मन शास्त्रज्ञ (१४९०- १५५५). त्याने प्रायोगिक रसायन- शास्त्रावर ग्रंथ लिहिले, खनिजशास्त्राचा पाया घातला आणि भू-विज्ञान या विषयांतहि संशोधन केले. अल्पिनी प्रॉस्पेरो (१५५३- १६१७) हा इटालियन वनस्पतिशास्त्रज्ञ. पश्चिम युरोप, पूर्व युरोप, इजिप्त येथे हिंडून त्याने अनेक वनस्पतींचा स्वतः अभ्यास केला, कॉफी, खजूर यांचे विशेष संशोधन केलें आणि वनस्पतींतील नर व मादी भिन्न करून दाखविले. वैद्यकशास्त्रांत हीच प्रवृत्ति दिसू लागली. स्वतः मूळ सृष्टीचें अवलोकन करणें! चौदाव्या शतकांतच काही वैद्य स्मशानांतून प्रेतें पळवून त्यांची चिरफाड करून मानवी शरीराचा अभ्यास करू लागले होते. प्रेत उकरणें व फाडणें याला धर्मशास्त्राचा विरोध होता. कारण त्या मानवांना पुढे मोक्ष मिळणार नाही असा त्याचा सिद्धान्त होता. पण तो धूतकारुन वैद्य लोक प्रेतांचा चोरून अभ्यास करू लागले. अँड्रिया व्हेसॅलियस् (१५१४- १५६४) हा फ्लेमिश शरीरशास्त्रज्ञ आधुनिक शरीरविज्ञानाचा जनक होय. हा वरील पद्धतीनेच अभ्यास करीत असे. त्यासाठी धर्मपीठाने त्याला शिक्षाहि ठोठावली होती. पण त्या प्रत्यक्ष प्रायोगिक अभ्यासामुळे ग्रीक शास्त्रज्ञ गेलन याच्या तत्काली रूढ असलेल्या ग्रंथांतील दोनशे चुका त्याला सुधारता आल्या ! तरीहि रोमन धर्मपीठाने गेलनलाच प्रमाण मानले.