आपली जुनी घरेदारे आलेले लोक पहात होते. त्यांनी यात्रेचे विधि केले. सर्वांनी नमाज केला. मक्केचे रहिवाशी बाहेर तंबूतून होते. मदिनेहून आलेल्या या मातृभक्तांकडे ते पहात होते. मुहंमद व त्यांचे अनुयायी यांनी काबाला प्रदक्षिणा घातल्या. अस्सफा व मर्वा यांचीहि यात्रा करण्यांत आली. या आलेल्या यात्रेकरूंत आपले मित्र, आप्तेष्ट वगैरे दिसतात का तें मक्केवाले वरून पहात होते. ज्या वेदनांनी इस्लामला जन्म दिला त्यांमुळे हा प्रसंग शक्य झाला. आणि तीन दिवस झाले. यात्रेकरू शांतपणे निघून गेले. मुहंमदांच्या या शांतिपूर्वक वचनपालनाचा फार परिणाम झाला. कुरेशांपैकीं पुष्कळच नवधर्माचे होऊं लागले. मुहंमदांची क्षमा, सत्यता, उदात्त स्वभाव यांमुळे मक्कावाले दिपले. मोठेमोठे प्रतिष्ठित विरोधकहि विरोध विसरून उपासक बनूं लागले.
परंतु कुरेश व त्यांचे साथीदार यांनी दहा वर्षेपर्यंत शांतीनें रहावयाचे असा केलेला करार मोडला. मुहंमदांच्या संरक्षणाखाली असलेल्या बनी खुझाआ या जमातीवर त्यांनी हल्ला चढविला. पुष्कळ खुझाआंची त्यांनी कत्तल केली. ते मुहंमदांकडे गाऱ्हाणे घेऊन आले. न्याय द्या म्हणाले. तिकडे मक्केतहि अन्याय जोरजुलूम सुरू झाला होता. मक्कावाल्यांनीं हुदैबियाच्या कराराच्या त्या अटी मोडल्या. प्रमुख कुरेशांनीं खुझाआंच्या कत्तलींत भाग घेतला होता.
मुहंमदांस या गोष्टीची क्षमा करणे अशक्य होते. एकदां सोक्षमोक्ष करायचे त्यांनीं ठरविलें. दहा हजारांची सेना घेऊन मुहंमद मक्केवर निघाले. कुरेशहि आले. झटापटी सुरू झाल्या. परंतु मक्कावाल्यांनीं फार विरोध केला नाहीं. पुष्कळ लोक कुरेशांच्या विरुद्ध झाले होते. पुष्कळांना या यादवीचा वीट आला होता. मुहंमदांचा जवळ जवळ बिनविरोधच मक्केत विजयप्रवेश झाला. ज्या मक्केतून ते निराधार व अगतिक होऊन निघून गेले होते त्या मक्केत आज विजयी महान् वीराप्रमाणें ते शिरले!
आणि मक्का हातीं घेतल्यावर त्यांनीं का सूड घेतला? कत्तली केल्या? नाहीं. क्षमेचं उदात्त व अद्वितीय स्वरूप त्यांनी दाखविलें जें शहर मुहंमदांच्या व त्यांच्या अनुयायांच्या जिवावर उठलेले असे ते शहर आज त्यांच्या चरणीं नमलें होतें. ज्यांनी पूर्वी माणुसकीस काळिमा लावणारी निर्दय कृत्ये केली ते सारे मुहंमदांसमोर होते. परंतु या विजयाच्या क्षणीं मुहंमद सारे विसरून गेले.
इस्लामी संस्कृति । १२१
