अति काम व करमणूक मुळींच नाहीं असें झालें, ह्मणजे मु-
लगा मंद होतो अशी एक ठरींव ह्मण पडली आहे. आणि तें
काम घरांत बसून करावयाचें असलें, तर मग मुलगा नाजूक
प्रकृतीचाही होत जातो व तारुण्याच्या भरांत देखील निःसत्व
रहातो. खेळांत घालविलेला वेळ फुकट घालविलासा होत
नाहीं. खेळ शरीराच्या वाढीस उपयोगाचे आहेत. विशेषकरून
छातीकडला व बाहूंकडला भाग त्यांच्या योगानें विस्तृत होतो.
आपल्या नेहमींच्या कामकाजानें छाती व बाहू भरण्याऐवजीं
आकुंचित होत जातात.
खेळांच्या योगानें माणसाची शरीरप्रकृति चांगली रहाते इत-
केंच नव्हे, तर त्यांपासून काम करण्यास हुशारी येते. बारीक-
सारीक गोष्टींत आपलेंच घेऊन न बसणें, सचोटीनें वागणें, व
ऊंस गोड लागला ह्मणून मुळासकट न खाणें इत्यादि लोकांशीं
व्यवहार करण्याच्या गोष्टी खेळांपासून कळतात.
खेळांपासून आरोग्य प्राप्त होतें, तशीच नीति कायम रहाते.
साहस, सोसकपणा, आत्मसंयमन, व मनमिळाऊ स्वभाव, जे
पुस्तकी विद्येनें प्राप्त होत नाहींत व शिकवितां येत नाहीत, ते
खेळांमुळे अंगीं येतात. वॉटर्लची लढाई जिंकली ती इटन
शाळेच्या मैदानांत जिंकली असें वेलिंगटन ह्मणाला तें बरोबर
आहे. सार्वजनिक शाळेत जाऊन मुले जे उपयोगाचे व महत्वाचे
धडे शिकतात, त्यांपैकीं बरेच खेळण्याच्या मैदानांत शिकलेले
