गुणसूत्राच्या क्षेत्रातील कोलंबस कोण? याचे उत्तर फार थोड्यांना माहीत असेल.
खळबळ माजवणारे एक पुस्तक
त्यामुळे फार दिवसांनी डंकेल साहेबांच्या अहवालावर एवढी खळबळ माजली: लोक त्याविषयी बोलू लागले; भांडूतंटू लागले. हे मोठे अजब कौतुकच म्हटले पाहिजे. डंकेल साहेबांचे प्रस्ताव म्हणजे काही कादंबरी नाही. लघुकथांचा संग्रह नाही. कोणा एक शास्त्रज्ञाला पडलेल्या दीर्घकालीन गूढ प्रमेयांचे हळुवार हाताने अलगद आणि सुरेख समाधान करणारा असा हा ग्रंथ नाही. सात वर्षे १०८ देशांचे प्रतिनिधी एकमेकांशी भांडले तंडले; भांडणाचा विषय काय तर आंतरराष्ट्रीय व्यापार. कोण्या देशाने जकातकर किंवा सबसिडी किती कमी करायची, व्यापारी देवघेवीच्या अटी काय? हा असला नीरस आणि रूक्ष विषय. त्यावर सगळे देश झुंजले. त्यांच्या म्हणण्याचा महत्तम साधारण विभाजक काढण्यासाठी संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या एका कचेरीने एक दुर्बोध मसुदा तयार केला. त्या कचेरीतला डंकेल हा मोठा साहेब! म्हणून त्याचे नाव जोडले गेले. त्याच्या या असल्या पुस्तकाने सगळ्या जगभर मोठा धुमाकूळ माजला. कोणा ग्रंथकारास मिळाली नाही इतकी प्रसिद्धि अहवालाच्या 'नाममात्र' जनकास मिळाली. डंकेल विरोधी आणि डंकेल समर्थक यांच्यात कचाकच लढाया झाल्या. लिखित शब्द मेल्यानंतरही एवढी खळबळ एका पुस्तकाने उडवावी हे मोठे अद्भुत!
सारी खळबळ न वाचताच
त्याहून अद्भुत गोष्ट ही, की डंकेलवरील खळबळ डंकेलच्या वाचनाने झाली नाही; त्याचा अहवाल न वाचताच झाली! दोन वर्षांपूर्वी हा अहवाल दिल्ली दरबारात रुजू झाला. त्यातील काही प्रस्ताव अत्यंत त्रोटक रूपाने कोणा सत्तावीस तज्ज्ञांकडे पाठवण्यात आले. हे सगळे प्रस्ताव अत्यंत गुपित असल्याचा निर्वाणीचा इशारा सगळ्यांना देण्यात आला होता. त्यानंतर काही नशीबवान सोडल्यास हा अहवाल वाचायला मिळालेले तर सोडाच, हातात धरायला किंवा डोळ्यांनी पाहायला मिळालेलेसुद्धा मोठे दुर्मीळ. जवळजवळ ५०० पानांच्या टंकलिखित अहवालाच्या फोटोकॉपी निघून निघून निघणार किती? आता एका चतुर प्रकाशकाने तो पुस्तकरूपाने प्रकाशितसुद्धा केला. माझ्या औरंगाबादच्या एक मित्राने हौस म्हणून एक फोटोकॉपी घरी ठेवली, या गोष्टीची वार्ता हां हां म्हणता औरंगाबादेत पसरली आणि ग्रंथराजाच्या दर्शनाकरिता लोक झुंडीने जाऊ लागले.
अगा, जे मुळीच नाही
गावोगाव डंकेलविरोधी प्रचारक शेतकऱ्यांना काय वाटेल ते सांगत फिरत
