मोठा चमत्कारिक दुहेरी योगायोग आहे. प्रोफेसर प्रशांतचंद्र महालनोबिस आज जिवंत असते तर १०० वर्षांचे झाले असते. यानिमित्त कोलकत्यात त्यांनी स्थापन केलेल्या 'भारतीय संख्याशास्त्र संस्थान' येथे एक मोठा थाटामाटाचा समारंभ झाला या समारंभास खुद्द पंतप्रधान हजर होते.
'स्टॅलिन' विकासाचे सूत्रधार
डॉ. महालनोबिस नाव गाजले ते दुसऱ्या पंचवार्षिक योजनेच्या काळापासून उद्योगधंद्यांना आणि विशेषतः भारी उद्योगधंद्यांना प्रोत्साहन देणे यांचा त्यांनी पुरस्कार केला. महालनोबिस म्हणजे सहकारी उद्योगधंदे आणि सार्वजनिक क्षेत्राचे वर्चस्व असे समीकरणच होते. दुसऱ्या पंचवार्षिक योजनांचा आराखडा महालनोबिस यांच्या हातचाच.
शताब्दी आणि मृत्युलेख
मोठा दुष्ट योगायोग असा, की महालनोबिस साहेबांची शंभरी साजरी करण्याच्या समारंभात पंतप्रधान पी. व्ही. नरसिंह राव यांना घोषणा करावी लागली, "औद्योगिक उत्पादन हे सरकारचे क्षेत्र नाही. ते खासगी क्षेत्रातच राहील. सरकारचे काम अन्याय आणि विषमता दूर करणे हे आहे." थोडक्यात शताब्दी समारोह महालनोबिस या व्यक्तीचा झाला; पण त्याच क्षणी त्यांच्या कामगिरीचा मृत्युलेख लिहिला गेला.
विद्वानांची समीकरणे
दुसऱ्या पंचवार्षिक योजनेपासून महालनोबिस यांच्या नेतृत्वाखाली अर्थशास्त्री आणि संख्याशास्त्री सगळ्या देशाचे आपण भाग्यविधाते असल्याच्या डौलात मिरवू लागले ते अगदी परवा परवापर्यंत. या काळात त्यांनी जो 'पोरखेळ' केला, त्यावर नजर टाकली तर विश्वास ठेवणे आजच कठीण झाले आहे, थोड्या दिवसांत अशक्य होईल.
