पान:अंगारमळा (Angarmala).pdf/36

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

मुहूर्तम् ज्वलितम् श्रेयम्

 १९९८ च्या डिसेंबर महिन्यात पंतप्रधानांनी बोलावलेल्या एका महत्त्वाच्या बैठकीकरिता दिल्लीस जाण्यासाठी निघालो असताना एकाएकी शरीराचा काही डावा भाग लुळा पडला; बोलता येईनासे झाले. काही जुजबी उपाययोजना करून दिल्लीच्या विमानात बसलो. तेथील विमानतळावर उतरल्या उतरल्या सुहृद मित्रांनी इस्पितळात भरती केले. तेथून एका मोठ्या भयानक संवत्सराची सुरुवात झाली.

 दोन मोठ्या शस्त्रक्रिया ही, त्या मानाने किरकोळ बाब. १९८४ मध्ये चंडीगडच्या तुरुंगात असताना पहिला मोठा हृदयविकाराचा झटका आला होता. त्याआधीही एकदोन वेळा किरकोळ झटके येऊन गेले असावेत. ८४ साल संघटनेच्या कारकिर्दीतील धामधुमीचे वर्ष. महाराष्ट्र प्रचारयात्रा, त्यानंतर राजीव गांधींनी जाहीर केलेल्या निवडणुका, राजीवस्त्राविरुद्धची चळवळ या सगळ्या धामधुमीत अडखळू लागलेल्या हृदयाकडे लक्ष देण्याची फुरसद मिळाली नाही आणि तसे करावे असा विचारही मनात आला नाही. १९८६ आणि १९९५ मध्ये पुन्हा दोन मोठे झटके आले, त्यांच्याकडेही दुर्लक्ष झाले. आवश्यक ती उपाययोजना म्हणजे शस्त्रक्रिया, ती त्या काळी हिंदुस्थानात फारशी होत नसे; शस्त्रक्रिया यशस्वी झाली तरी त्यानंतरची शुश्रूषा व्हावी तशी होत नसे. केवळ औषधोपचारासाठी परदेशात जाणे झेपण्यासारखे नव्हते त्यामुळे तो विषय तसाच राहिला.

 १९९५मध्ये एक जुजबी शस्त्रक्रिया करून घेतली; पण धावपळीत आणि मनस्तापात फरक काहीच झाला नाही; झाली ती वाढच झाली. शेगाव कार्यक्रमातील शेतकऱ्यांच्या संस्था स्थापणे आणि चालवणे यात कामाचा बोजा वाढला. शेतकरी सॉल्व्हंट, शिवार, भामा कन्स्ट्रक्शन या सगळ्याच प्रकल्पांना राजकीय पुढारी आणि शासन यांचा विद्वेष भोवू लागला. शेतकरी संघटनेच्या स्थापनेपासून १५ वर्षे आर्थिक चिंता फारशी जाणवली नव्हती, आता त्या चिंतेची नवीन भर पडली.

 हृदयविकाराचे एक बरे असते; ढकलून न्यायचे म्हटले तर काही काळ ढकलून नेता येते. शरीराला रक्तपुरवठा करणाऱ्या त्या मूठभर पंपाला झेपेनासे झाले, की डिझेलचा पुरवठा अडकल्यावर इंजिन बंद पड़ते तसे हृदय बंद पडते; सगळाच खेळ खलास. मग, और्ध्वदहिकापलीकडे फारशी यातायात नाही.

 मी इतका सुदैवी नाही; हृदयाच्या अनियमित स्पंदनांमुळे शरीराच्या हालचालींचे

अंगारमळा । ३६