लुटून नेणारे, शेतकऱ्यांची संपदा लुटून नेतात आणि शेतकऱ्याला मागे ठेवतात. स्वातंत्र्याच्या पन्नास वर्षातील महत्त्वाची आकडेवारी कोणती? शेतीवरील लोकसंख्या जवळजवळ कायम - ७४ ऐवजी ७० % आहे; आणि शेतीचा राष्ट्रीय उत्पादनातील हिस्सा ६४ % वरून आज २३ % वर आला आहे. शेतीतील मालमत्ता बाहेर घेऊन जायची आणि माणसं तिथंच ठेवायची हे होऊ नये, हे इतिहासाच्या विरूद्ध आहे, निसर्गाच्या विकासाच्या सिद्धांताच्या विरूद्ध आहे अशी मांडणी आम्ही करत आहोत. आमच्या मागे साहित्यिक, कवि, शाहिर का आले नाही याचं रहस्य यातच असे कदाचित, पण या प्रश्नाचा शोध घेतला पाहिजे.
'ग्रामीण मराठी साहित्य संमेलन' असे या संमेलनाचे नाव आहे. यातील तीन शब्दांचा थोडा विचार करू या.
'ग्रामीण' म्हणजे काय? 'हत्ती आणि चार आंधळे' ही गोष्ट सर्वांनाच ठाऊक आहे कोणाचा हात पायाला लागता तो म्हणे हत्ती खांबासारखा आहे आणि ज्याच्या हाती शेपटी आली तो म्हणे हत्ती दोरीसारखा आहे. आनंद यादवांनी पाहिलेल्या त्यांच्या गावाच जे वर्णन केलं ते एक विदारक सत्य आहे यात काही शंका नाही; पण बोराड्यांनी, त्यांनी पाहिलेल्या गावाचं केलंलं वर्णन हेही विदारक सत्य आहे. मग गावाची नेमकी व्याख्या काय? 'ग्रामीण' म्हणून वर्णन करताना गावाच्या कोणत्या मुखवट्याचा आपण विचार करतो? त्यापलीकडे, हा फक्त साहित्याचाच प्रश्न आहे काय? मला असं दिसतं की शेतकरी आंदोलनाविषयी जसं साहित्य तयार झालं नाही, तसंच एकही नाटक तयार झालं नाही. माझ्याकडे मराठीमधील दोनचार प्रसिद्ध नाटककार येऊन गेले, त्यांनी माझे विचार एकदोनदा ऐकले आणि विचार सोडून दिला. शेतमजुरांवर आणि आदिवासींवर आधुनिक असे कितीतरी चित्रपट निघाले. का? शेतमजूर आणि आदिवासींच्या जीवनावर आधारित चित्रपटात अभिनेत्रींना अधिक आकर्षकपणे दाखविण्याची संधी होती म्हणून, सांगायचा मुद्दा हा, की शेतकरी नायक नाही; शेतमूजर असू शकतो, आदिवासी असू शकतो हे फक्त साहित्याच्याच बाबतीत नव्हे तर सर्व कलांच्या बाबतीत खरे आहे म्हणजे, या प्रश्नाचा विचार करावयाचा झाला तर फक्त गावाविषयी करून चालत नाही फक्त मराठीविषयी करून चालत नाही, फक्त साहित्याविषयी करून चालत नाही; त एका अर्थाने सर्वच शेतकरी समाज आणि नागरी समाज यांच्यातल्या संबंधांचं को सोडविण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. आम्हालातरी इतक्या वर्षांनीसुद्धा हे कोडं उलगडलेलं नाही
