आत्मषटक

हिंदू धर्मग्रंथावरील लेखमालेचा भाग

वेद

ऋग्वेद · यजुर्वेद

सामवेद · अथर्ववेद

वेद-विभाग

संहिता · ब्राह्मणे

आरण्यके  · उपनिषदे

उपनिषदे

ऐतरेय  · बृहदारण्यक

ईश  · तैत्तरिय · छांदोग्य

केन  · मुंडक

मांडुक्य  ·प्रश्न

श्वेतश्वतार  ·नारायण

वेदांग

शिक्षा · चंड

व्याकरण · निरुक्त

ज्योतिष · कल्प

इतिहास

रामायण · महाभारत

इतर ग्रंथ

स्मृती · पुराणे

भगवद्गीता · ज्ञानेश्वरी · गीताई

पंचतंत्र · तंत्र

स्तोत्रे

मनाचे श्लोक · रामचरितमानस

शिक्षापत्री · वचनामृत

मनोबुद्ध्यहंकारचित्तानि नाहं न च श्रोत्रजिह्वे न च घ्राणनेत्रे ।

न च व्योमभूमिर्न तेजो न वायुः चिदानंदरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम् ॥१॥

मन, बुद्धि, अहंकार किंवा चित्त म्हणजे मी नव्हे. त्याचप्रमाणे कान, जीभ, नाक किंवा नेत्र म्हणजे मी नव्हे. आकाश, जल, पृथ्वी, तेज किंवा वायु ही पंचमहाभूतें म्हणजे मी नव्हे. मी शिव म्हणजे मंगलमय चिदानन्दरूप (शिवस्वरूप) आहे. ॥१॥

न च प्राणसंज्ञो न वै पंचवायुर्न वा सप्तधातुर्न वा पंचकोशः।

न वाक् पाणिपादौ न चोपस्थपायू चिदानंदरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम् ॥२॥

शरीरात संचार करणारा जो प्राणवायू आहे तो मी नव्हे. प्राण, अपान, व्यान, उदान आणि समान हे पंचप्राण ही मी नव्हे. रस, रक्त, मांस, मेद, अस्थी, मज्जा आणि शुक्र हे सप्तधातूही मी नाही. अन्नमय, प्राणमय, मनोमय, विज्ञानमय आणि आनन्दमय हे पंचकोशही मी नाही. त्याचप्रमाणे वाणी, हात, पाय, जननेन्द्रिय किंवा गुदस्थान ही पंचकर्मेंन्द्रियें ही मी नव्हे. मी शिव म्हणजे मंगलमय चिदानन्दरूप (शिवस्वरूप) आहे. ॥२॥

न मे द्वेषरोगौ न मे लोभमोहौ मदो नैव मे नैव मात्सर्यभावः ।

न धर्मो न चार्थो न कामो न मोक्षः चिदानंदरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम् ॥३॥

माझ्या ठिकाणी कोणाबद्दलही द्वेष किंवा कशाबद्दलही आसक्ती नाही. मला लोभ किंवा मोह नाही. त्याचप्रमाणे मला कशाचाही गर्व किंवा कोणाबद्दलही ईर्ष्या नाही. मला धर्म, अर्थ, काम किंवा मोक्ष ह्या चतुर्विध पुरूषार्थापैकी कशाचीही अपेक्षा नाही. मी शिव म्हणजे मंगलमय चिदानन्दरूप (शिवस्वरूप) आहे. ॥३॥

न पुण्यं न पापं न सौख्यं न दुःख न मंत्रो न तीर्थं न वेदा न यज्ञाः ।

अहं भोजनं नैव भोज्यं न भोक्ता चिदानंदरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम् ॥४॥

मला पुण्य नाही, पाप नाही, सुख किंवा दुःखही नाही. त्याचप्रमाणें मन्त्र, तीर्थ, वेद किंवा यज्ञ म्हणजे मी नाही. मी भोजन (क्रिया), भोज्य (पदार्थ) किंवा भोक्ता (उपभोगणारा) मी नाही. मी शिव म्हणजे मंगलमय चिदानन्दरूप (शिवस्वरूप) आहे. ॥४॥

न मे मृत्युशंका न मे जातिभेदः पिता नैव मे नैव माता न जन्म ।

न बंधुर्न मित्रं गुरुर्नैव शिष्यः चिदानंदरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम् ॥५॥

मला मृत्युची भीती नाही, माझ्या दृष्टीने ब्राम्हण, शूद्र इ. जातीभेद उरले नाहीत. मला कोणी माता-पिता नाहीत तसेच मला जन्मही नाही. मला कोणी बन्धू, मित्र, गुरु अथवा शिष्य नाही. (तसेच मीही कोणाचा नाही.) मी शिव म्हणजे मंगलमय चिदानन्दरूप (शिवस्वरूप) आहे. ॥५॥

अहं निर्विकल्पो निराकाररूपो विभुर्व्याप्य सर्वत्र सर्वेन्द्रियाणाम् ।

सदा मे समत्वं न मुक्तिर्न बन्धः चिदानंदरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम् ॥६॥

मी निर्विकल्प म्हणजे भेदातीत आहे, निराकार आहे. (मला कोणताही आकार नाही.) मी सर्व इन्द्रियांना व्यापून राहिलों आहे. मी विभु म्हणजे सम्पूर्ण विश्वाला व्यापून राहणारा आहे. मी सदासर्वकाळ समरूप म्हणजे एकरूप आहे. मला मुक्ति नाही तसेच संसाराचे बंधनही नाही. मी शिव म्हणजे मंगलमय चिदानन्दरूप (शिवस्वरूप) आहे. ॥६॥