________________
६४ ज्योतिर्विलास. ससा आहे इत्यादि कविप्रतिभातरंग, आणि जो भाग अधिक प्रकाशित । पाणी असावे इत्यादिक तात्त्विक विचार, या सर्व केवळ कल्पनाच हो रत भीष्मपर्व अ० ५ यांत असे वर्णन आहे की, “आरशामध्ये आर ते त्याप्रमाणे पृथ्वीवरील सुदर्शन नामक द्वीपाचे प्रतिबिंब चंद्रमंडलांत च्या दोन अंशांत पिंपळ आहे, आणि दोन भागांत मोठा ससा - भोवताली औषधींचा समुदाय आहे, आणि बाकी सर्व पाणी आज अंशी अशाच प्रकारची कल्पना प्रसिद्ध ग्रीक तत्ववेत्ता आरिस्टॉटल से नुसत्या डोळ्यांनी चंद्र इतका आल्हादकारक दिसतो, तो द्वार मनोहर दिसत असेल हे उघड आहे. दुर्बिणीतून पूर्ण चंद्र पाहण्य आहेच. परंतु त्याहूनही अधिक मौज शुक्ल किंवा कृष्ण अष्टमीच्र पाहण्याची आहे. त्याचें तें तेजःपुंज बिंब, सुवर्णाहूनही विलक्षण ते तर १३ तास सूय पत्ता अवस्था व्हावयाची ! दिवसास वळल्यावर दिवसास जमलेली थंडी पडते की, आप लपा पूर्व चित्रांक ५-दुर्बिणीतून पाहिलेला कृष्णसप्तमीचा चंद्र ठिपका असून त्याप शा, मधून मधून काळसर प्रदेश, त्यात मध्येच एकादा मोठा प्रव न त्या पासून किरणांच्या हजारों रखा फुटून दिसणारं चक्र, मनोवेधक अशा बिबाच्या अप्रकाशित भागाकडे पसरलेली लहाना आ वलये, जी मधल्या व भोवतालच्या काळसरप रुपणामुळे विशेषच चमका हैं सर्व पाहत असतां चंद्रावरून दृष्टि हाल पू नये असे वाटते. कर दाट तेजोवलये सतात, हे सर्व
