________________
५३८ एकनाथी भागवत. तो मंत्र ॥ ५९॥ जेथ केलिया मंत्रग्रहण । अंगी चढता वाढे अभिमान । कां जेथ जारण मारण उच्चाटण । ते मंत्र जाण अपवित्र ॥१६०॥ या नाव मंत्रशुद्धि जाण । ऐक कर्माचें लक्षण जेणे कमैं तुटे कर्मबंधनं । तें कर्माचरण अतिशुद्ध ॥ ६१ ॥ स्वयें करिता कर्माचरण । जेथ खवळे मोहाभिमान । कत्योसी लागे दृढ बंधन । तें कर्म जाण अपवित्र ॥ ६२ ॥ जेणे कर्म कर्माचा निरास । तें शुद्ध कर्म सावकाश । जेथ समबुद्धि सदा अविनाश । तो पुण्यदेश उद्धवा ॥ ६३ ॥ जरी सुक्षेत्रों केला वास । आणि पराचे देखे गुणदोप । तो देश जाणावा तामस । अचुक नाश कर्त्यासी ॥ ६४ ॥ अन्य क्षेत्री देखिल्या टोप । त्याचा सुक्षेत्री होय नाश । सुक्षेत्री देखिल्या दोप । तो न साडी जीवास कल्पांती . ॥ ६५ ॥ जेथ उपजे सौम्यशीळ । तो देश जाणावा निर्मळ । चित्त सुप्रसन्न जे वेळ । तो पुण्यकाळ साधका ॥ ६६ ॥ स्वभावे शुद्ध ब्राह्ममुहूर्त । तेथही क्षोभल्या चित्त । तोही काळ अपुनीत । जाण निश्चित वेदार्थ ॥ ६ ॥ येथ जो का कर्मकर्ता । त्याची गेलिया कर्मअहंता । पुढे कर्म चाले स्वभावतां । हे पवित्रता कांची ॥ ६८ ॥ येथ ह्मणे जो 'अहं कर्ता' । तो पावे अतिवद्धता । हे कर्त्यांची अपवित्रता । देहअहंता अभिमाने ॥६९ ॥ धर्माधर्माचे साही प्रकार । हे वेदार्थाचे तत्त्वंसार । येही धर्मों मुक्त होय नर । अधर्मी अपवित्र अतिवद्ध ॥ १७० ॥ गुणदोपाचे लक्षण । सांगता अतिगहन । येथ गुंतले सज्ञान । अतिविचक्षण पंडित ॥७१।। "कचिट्ठणोऽपि दोप स्याहोपोऽपि विधिना गुण । गुणढोपार्थनियमस्तद्धिदामेव बाधते ॥१६॥ ज्याचा मानिजे उत्तम गुण । तोचि दोप होय परतोन । एवं कर्मचि कर्मासी जाण । दोप दारुण उपजवी ॥ ७२ ॥ कर्मी मुख्यत्वे गा आचमन । हे कर्मशुद्धीचे निजकारण । तेचि दक्षिणाभिमुखें केल्या जाण । दोप दारुण उपजवी ॥ ७३ ॥ कानींची जेणे जाय तिडिकं । तेचि मुखीं घालितां देख । होय अत्यंत वाधक प्राणांतिक पावती वाधा ॥४॥ आचमनी भापमानजीवन । घेतल्या होइजे पावन । तेंचि अधिक घेतां जाण । सुरौपानासम टोप ॥ ७५ ॥ फणस खातां लागे गोड । ते 5 अधिक खाय तोड । तै शूल उठे प्रचंड । फुटे ब्रह्माड अतिव्यथा ।। ७६ ॥ सूर्यपूजनीं पुण्य घडे । तेथ जै बेलपत्र चढे । तैं पुण्य राहे मौगिलीकडे । दोप रोकडे पूजका ॥ ७७ ॥ ऐसा कर्मी कर्मविन्यास । गुण तोचि करी दोप । कोठे दोपाचाही विलास । पुण्य बहुवस उपजवी ॥ ७८ ॥ चोराकुलितमार्गी जाण । ब्राह्मण करितां प्रातःस्नान।तो नेतां कर्म त्यागून । दोपचि परी गुण गंभीर होय ॥ ७९ ॥ सर्पगरळेचें जीवन । ब्राह्मणे करिता प्राशन । तें पान घेतां हिरोन । दोष परी तो गुण गंभीर होय ॥१८०॥गृहस्थासी अग्निहोत्र गुण तोचि सन्याशासी अवगुण । ब्राह्मणी विहित वेदमत्रपठण । शूद्रासी जाण तो दोप ॥ ८१॥ विषयनिवृत्तीलागी सुगम । गुणदोपाचा केला नेम । नेणोनि वेदाचे वर्म । विपयभ्रम भ्रांतासी ॥ ८२ ॥ जंव भ्रांति तंव कर्मप्रवृत्ती । तेथ गुणदोषाची थोर ख्याती । जेवीं का खद्योत लखेल १ ससारवधा २ फर्माला अपविन ३ ऐक्यभाव ४ प्रात कागपूर्वी दोन घटका ५अपविन ६ मी ७ गुह्य दक्षिणेरुदेस तोंड करून ९ वेदना १० उडीद उडेल इतक पाणी. ११ मद्यपानासारखा १२ मागे, दूर १३ नेमके १४ नियम
