आणिलें त्या मोगल घराण्यांतील शेवटच्या बादशहांच्या
ह्वातीं राज्यसत्ता कांहींच राहिली नव्हती; तथापि त्यांचें
पूर्वीचें वैभव अगदींच नष्ट झाले नव्हतें; व ते नामधारी
बादशाह होतेच. परंतु ह्या बंडामुळे मोगल घराणे अग-
दींच लयास गेलें; व कांहीं वर्षेपर्यंत हिंदुस्थानांत नामधा-
रीहि सार्वभौम राजा नव्हता. परंतु इ. स. १८७७त
ही स्थिति बदलली. ह्या वर्षी राणीनें “हिंदुस्थानची बाद-
नाहिण” ( एंप्रेस ऑफ इंडिया ) अशी पदवी धारण
केली; आणि दिल्लीच्या बादशहांच्या दुर्बलतेमुळे जी सत्ता
त्यांच्या हातून गेली, ती इंग्लिशांनी मिळविली असून मी
इंग्लिशांची राणी असल्यामुळे ह्यापुढे त्यांच्या वतीनें ती
सत्ता मीं आपल्या हाती घेतली आहे, व माझ्या २५
कोटि प्रजेवर ह्यापुढें न्यायानें व दृढनिश्चयानें राज्य कर-
ण्याचा ठराव केला आहे, अशा अर्थाचे जाहीरनामे
देशांत सर्वत्र लागले.
कंपनीच्या एकंदर इतिहासांत पुढील सन विशेष
लक्षांत ठेवण्यासारखे आहेतः- १७४८; १७७३;१७९३;
१८१३; १८३३ व १८५३. कंपनीच्या राज्यसत्तेस
१७४८त आरंभ झाला; १७७३त रेग्युलेतिंग आक्ट
पास होऊन सांप्रतचें “ ब्रिटिश हिंदुस्थान " बनण्यास
प्रारंभ झाला, व कंपनीच्या अधिकाराची मुदत
२०।२० वर्षांची ठरली; व १८१३, १८३३ आणि
१८५३ ह्या वर्षी तिच्या सनदांत कांहीं फेरफार होत
