अशी जी पुरातन समजूत आहे, तींत पुष्कळ तथ्य आहे.
तसेंच ब्रिटिश वसाहतींत त्या लोकांचा अंमल सुरू होण्या-
पूर्वी त्या इतर राष्ट्रांतल्या मालापेक्षां ब्रिटिश माल कमी
घेत; परंतु हल्लींहि कमीच घेतात, असे मानण्यास कांहीं
आधार नाहीं, असें मार्गे दाखविलेंच आहे. शिवाय सर्व
ब्रिटिश राष्ट्राचे ब्रिटिश लोक प्रमुख आहेत; व हा संबंध-
हि व्यापाराच्या बाबतींत त्यांना फारच हितावह आहे.
जोपर्यंत त्यांच्याकडे हें वरिष्ठपणाचें नाते आहे, तोपर्यंत
वसाहती त्यांचा माल घेणारच. इंग्लंदांतील रितीभाती व
पोषाख ह्यांचें अनुकरण इतर सर्व ठिकाणचे इंग्लिश लोक
करणारच; आणि जर कांहीं कारणांमुळे त्यांची सत्ता
वसाहतींना अप्रिय झाली तर त्या त्यांच्या हातून
जातील, व त्यांचें फार नुकसान होईल.
सारांश, वरील एकंदर विवेचनावरून पुढे लिहि-
ल्याप्रमाणे गोष्टी ठरतात :- [१] परमुलखी
रवाना करण्यासाठी ब्रिटिश लोक जितका माल तयार
करितात, त्याच्या शापेक्षां अधिक माल खुद्द त्यांच्या
वसाहती व हिंदुस्थान ह्यांच्यांतच खपतो; [ २ ] पररा-
ष्ट्रांत दर माणशीं जितका त्यांचा माल खपतो, त्यापेक्षां
ह्या त्यांच्याच ताब्यांतील मुलखांत किती तरी अधिक
खपतो;[३] त्यांच्या ताब्यांतील मुलखांत होणारा त्यांच्या
मालाचा हा खप, पृथ्वीवरील इतर देशांत होणाऱ्या
खपाशीं ताडून पाहतां, फारच सपाट्यानें वाढत चालला
